İranlılar 1395 Hicri Şemsi Yılında Neler Yaşadı?

1395 yılında, yani 21 Mart 2016-20 Mart 2017 tarihleri arasında İran’da insanların hatıralarında kalacak, ülkenin geleceğinde de etkisini devam ettirecek birçok olay yaşandı. Burada bu olayların önemlilerinden beş tanesi dile getirilecektir: 

1) Plasco Yangını:

19 Ocak 2017 günü İran'ın başkenti Tahran'da, şehrin en eski binalarından biri olan 17 katlı Plasco'da yangın çıktı ve bina çöktü. Bu göçük altında kalan 16 itfaiyeci hayatını kaybetti. Söndürme, kurtarama ve arama çalışmaları 9 gün sürdü. Yangın sonunda 20 bin tondan fazla moloz ve atık madde birikti. Özelde Tahran ve genelde de İran’daki binaların güvenirliği konusundaki birçok tartışmayı beraberinde getiren yangında ölenler için 30 Ocak 2017 günü Tahran Masalla-yı İmam Humeyni’de halkın da katılımıyla büyük bir cenaze töreni düzenlendi. 

2) Simnan-Damgan’da Ölümlü Tren Kazası:

25 Kasım 2016 günü sabah saat 07:22’de Simnan-Damgan arasındaki Hefthan istasyonu yakınlarında iki yolcu treninin çarpışması sonucunda büyük bir kaza meydana geldi. Simnan-Meşhed treninin aynı hatta duran Tebriz-Meşhed trenine arkadan çarpması sonucu 47 kişi hayatını kaybetti ve 103 yolcu yaralandı. İran medyasında ve hükümet çevrelerinde günlerce birçok tartışmaya konu oldu.

3) Sel Baskınları:

İran bu yıl hem çok yağışlı hem de çok kurak günler geçirdi. Bu meteorolojik durum hem İran halkı hem de yöneticiler için sıkıntılı ve zor günlerin yaşanmasına sebep oldu. Seller daha çok İran’ın güney bölgelerini vurdu. Cehrem ve Ahvaz bölgesinde uzun süren seller meydana geldi. 26 Ocak 2017 günü meydana gelen aşırı yağış sebebiyle Karun ırmağının sel tufanı Ahvaz’a ulaştı ve Ahvaz’ın birkaç köyü su altında kaldı. Bu su baskını neticesinde insanlar uzun süre yiyecek ve içecek bulamadılar ve bölge günlerce elektriksiz kaldı.

17 Şubat 2017 günü Cehrem’de de sel yüzünden Muhammedabad barajının yıkılması neticesinde büyük bir doğa felaketi oluştu. Bu sel sonucunda beş köy tamamen boşaltıldı, 20 köyle bağlantı kesildi ve çoğunluğu kullanılmaz ve oturulmaz durumda olmak üzere toplam 2750 ev zarar gördü.

4) Mezarda Yaşam:

Aralık 2016’ın son günlerinde Tahran merkezinde Şehriyar ilçesi yakınlarındaki Nasirabad’ın büyük kabristanında 50 evsiz insanın en az 20 mezarı geceyi geçirmek için işgal ettiği haberi duyulunca 2017 Ocak ayında Tahran’da mezarlarda yaşayan insanların haberi çığ gibi büyüdü. Bu haber, birçok kişi ve siyasetçiyi harekete geçirdi ve günlerce İran medyasında yankılandı.

5) Soğuk Cehennemindeki Sınır Hamalları

“Kulberan” adı verilen sınır hamalları, daha çok İran’ın batı sınırlarına yakın bölgelerde yaşayan ve sınır ticareti veya kaçakçılık yapan insanların mallarını çok düşük bir ücret karşılığında sırtlarında taşıyarak geçimlerini sağlamaya çalışan fakir insanlardır.

28 Ocak 2017 Cumartesi akşamı 20:40 sularında İran’ın Batı Azerbaycan eyaletinde bağlı Serdeşt ilçesine 10 km uzaklıkta yer alan Biveran Olya (Serçeşme Karadan) köyü yakınlarında hamallık yapan 18, 21, 22 ve 27 yaşlarında dört kişi düşen çığın altında kalarak can verdi.

Hamenei Nevruz Mesajında Hükümeti Eleştirdi

Devrim Rehberi Ali Hamenei, 21 Mart Salı günü İran’ın Hicri Şemsi takvime göre 1396 yılına girmesi dolayısıyla Nevruz mesajı yayınladı. Mesajında İran halkının Nevruz Bayramını tebrik eden Hamenei, hükümete yönelik birtakım eleştirilerde de bulundu. Yeni yılı “Direniş Ekonomisi: Üretim-İstihdam” olarak adlandıran ve geçen yılın acılarının ve zorluklarının büyük oranda ekonomik sorunlardan ve geçim sıkıntısından kaynaklandığına işaret eden Hamenei orta ve alt tabakanın yıl boyunca devam eden bu sorunlarla yüzleşmek durumunda kaldığına vurgu yaptı. Hamenei ayrıca, düşük gelirli kesimin işsizlik, pahalılık, toplumsal sorunlar, ayrımcılık, eşitsizlik gibi sorunlarla da muhatap olduğunu hatırlattı.

Ruhani’den Nevruz Mesajı ve Hamenei’ye Cevap

Yeni yıl vesilesiyle Nevruz mesajı yayımlayan Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, kutlama ifadelerinden sonra Hamenei’nin eleştirilerine cevap verdi. Geçtiğimiz yıl (1395) hem Direniş Ekonomisinin hem de Nükleer Anlaşmanın uygulandığını hatırlatan Ruhani, ekonomik gelişme ve enflasyonun kontrolü konusunda son 25 yılda benzeri görülmemiş bir başarı yakalandığını söyleyen İran Cumhurbaşkanı bu trendi devam ettirmeleri gerektiğinin de altını çizdi.

Rafsancani’nin Kızı 6 Ay Hapis Cezasına Çarptırıldı

2017 yılının ilk günlerinde yaşamını yitiren İran’ın 4. Cumhurbaşkanı Haşimi Rafsancani’nin kızı Faize Haşimi Rafsancani kamu düzenini bozmak için Yargı ve Devrim Muhafızları Ordusuna (DMO) iftira atmak ve devleti kötülemek suçlamalarından dolayı Sanal Suçlar Kanununun 18. maddesi gereğince 6 ay hapse mahkûm edildi. Söz konusu dosya Haşimi’nin yargıdaki bazı isimlerin kayıt dışı banka hesaplarıyla ilgili açıklamalarından sonra Yargı Erki ve DMO’nun şikâyeti üzerine açılmıştır. Ayrıca Haşimi yaptığı açıklamalarda yargıyı siyasi taraf tutmakla suçlamıştı.

İran’da Sosyal Medyaya Baskı

Son günlerde hükümet yanlısı ve reformculara yakınlığıyla bilinen bazı Telegram kanallarının müdürleri tutuklandı. Tutuklamaların ardından bu kanallardan bazıları isimlerini değiştirirken bazı kanalların da önceki paylaşımlarını silmek zorunda kaldığı görüldü. Tahran Milletvekili ve Meclis Başkan Vekili Ali Mutahhari İstihbarat Bakanından tutuklanan 12 müdür hakkında açıklama yapmasını istedi. Cumhurbaşkanlığı seçimlerinin yaklaştığı bir süreçte gelen tutuklamalar Devrim Muhafızları Ordusu’nun (DMO) önümüzdeki cumhurbaşkanlığı seçimlerine müdahale edeceği yönündeki endişeleri giderek artırmaktadır. DMO Genel Komutanı Muhammed Ali Caferi, 7 Mart Salı günü yaptığı açıklamada DMO’dan hiçbir komutanın seçimlere müdahale etme ve adayları yıpratmaya hakkı olmadığını söylemiş olmasına rağmen bu tarz tutuklamaların gerçekleşmesi akıllara birtakım soru işaretlerini getirmektedir.

İki Hakem Uçak Kaçıracakları Şüphesiyle Tutuklandı

İran’ın Buşehr vilayetinde 17 Mart Cuma günü hakem kulaklığı taşıyan iki futbol hakemi uçak kaçırmaya teşebbüs edecekleri şüphesiyle Buşehr Havalimanında tutuklandı. Tutuklananlardan Müçteba Şecâi adlı hakem yaptığı açıklamada bir yanlışlık olduğunu ve çantalarının içinde bulunan hakemlerin haberleşme kulaklıklarının güvenlik görevlilerinin şüphesini çektiğini söyledi. Birkaç saat tutuklu kalan hakemler daha sonra serbest bırakıldı. Haberleşme kulaklığı taşıdığı için iki hakemin tutuklanması İran futbol tarihinin ilginç olayları arasında yerini aldı.

Her Hafta 16-20 bin Telegram Kanalı Filtreleniyor

İran Başsavcısı Muhammed Cafer Muntazari, 17 Mart Cuma günü yaptığı açıklamada her hafta 15-20 bin Telegram kanalını filtrelediklerini söyledi. Bu sayının da yeterli olmadığına dikkat çeken Muntazari, Milli Sosyal Ağın kurulması gerektiğine işaret etti. Muntazari’nin bu açıklamalarından birkaç gün önce Teknoloji ve İletişim Bakanı Mahmud Vaizi Telegram sosyal iletişim ağının İran’da filtrelenmesi için birtakım baskıların olduğunu ancak bakanlığın baskılardan etkilenmeyeceğini açıklamıştı.

Mehdi Hazalî Cumhurbaşkanlığına Adaylığını Açıkladı

12 Mart Pazar günü gerçekleştirilen Reformistler Politika Geliştirme Yüksek Konseyi, Cumhurbaşkanlığı seçimlerinde adaylarının Hasan Ruhani olduğunu açıklamıştı. Ancak Anayasayı Koruyucular Konseyi ve Uzmanlar Meclisi eski üyesi Ebu’l Kasım Hazalî Burucerdi’nin oğlu ve reformist siyasetçi Dr. Mehdi Hazalî verdiği bir röportajda mayıs ayında yapılacak olan cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olacağını söyledi. Mehdi Hazalî’nin geçmişte hem sistemi derin kurumlarıyla yakın teması ve hem sonradan reformistlerle yakın iş birliği her iki kesimi de iyi tanıyan biri olması bakımından önemli bir figürdür. Ruhani’yi birçok konuda başarısız bulduğu için reformist tabanın oylarına talip olarak adaylığını açıklamıştır. Hamenei’ye karşı ağır eleştirilerinden dolayı Anayasa Koruyucular Konseyi tarafından veto edilmediği takdirde reformistlerin oylarının dağılmasına neden olabilir.

İran Esad Rejimine Yardım Etmeye Devam Edecek 

İran’ın BM Daimî Temsilcisi Golyamali Horşu, İran’ın, Rusya ve Türkiye ile imzalanan (20 Aralık 2016) Astana Mutabakatına bağlı olduğunu söyledi. Ayrıca, Suriye Hükümetinin talebi üzerine İran’ın, terörle mücadelede aktif rol aldığını ve insani yardım sağladığını, İran’ın Suriye ordusuna ve halkına bundan sonra da desteğini sürdüreceğini belirtti. 

Kazakistan’dan İran’a ŞİÖ Desteği

Kazakistan Dışişleri Bakanı Kayrat Abdurahmanov, İran Dışişleri Bakan Yardımcısı İbrahim Rahimpur’la gerçekleştirdiği görüşmede ülkesinin İran’ın Şanghay İşbirliği Örgütü tam üyeliği için desteğinin devam ettiğini belirtti.

AB, Nükleer Anlaşmayı Tekrar Görüşmeye Açmayacak

Avrupa Birliği Dış Politika Yüksek Temsilcisi Federica Mogherini, 2015’te P5+1 ülkeleri ile İran arasında yapılan Nükleer Anlaşmanın tekrar görüşülemeyeceğini, NPT Anlaşmasına dair (Nükleer Silahların Artırılmasının Önlenmesi Anlaşması) İran’ın yükümlülüklerini yerine getirdiğini söyledi. Mogherini, yapılan anlaşmanın parça parça ele alınamayacağını, anlaşmanın 100’den fazla teknik anlaşmayı kapsayan çok taraflı bir anlaşma olduğunu belirtti.

Ruhani’nin Moskova’yı Ziyaret Tarihi Belli Oldu

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin Moskova’ya planladığı ziyaretin tarihi belli oldu. Kremlin kaynaklarına göre ziyaret 27-28 Mart tarihleri arasında gerçekleşecek. Ruhani-Putin görüşmesinin ana gündemi başta enerji ve ulaşım alanında ortak projeler olmak üzere İran-Rusya iş birliği konuları olacağı belirtildi. Ayrıca iki liderin küresel ve bölgesel güncel politikaların da ele alınacağı görüşme sonrası bazı ikili anlaşmaların imzalanması bekleniyor.

Nevruz Kutlamalarında Ekonomi Mesajları Ön Planda

1395 yılının 20 Mart da bitişiyle birlikte Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ve Devrim Rehberi Ali Hamenei’nin yaptıkları konuşmalarda en dikkat çeken mesajlar yine ekonomi yönünden geldi. Devrim Rehberi’in 1396 yılını “Direniş Ekonomisi: Üretim ve İstihdam Yılı” olarak belirlemesi biraz da 1395 yılındaki beklentilerin karşılanmadığına yönelik algıya bir atıf olarak değerlendirilmektedir. Hamenei’nin hükümetin 1395 yılında önemli ilerlemeler kat ettiğini belirtmesi ve bununla birlikte halkın ve kendi beklentilerinin karşılanmadığını açıklaması da bunu desteklemektedir. Ayrıca Hamenei konuşmasında, orta ve alt kesimlerinin geçim sıkıntısıyla yüz yüze olduğunu ve yüksek fiyatlar, işsizlik ve ayrımcılık gibi sorunlarla mücadele ettiğini ve bu sorunların birçoğunun kaynağının da ekonominin istenildiği düzeyde iyiye gitmemesinden kaynaklandığını belirtti. Bu sorunların çözümü için yerli üretimi vurgulayan Hamenei, Direniş Ekonomisi ekseninde atılacak adımların bu sorunları çözeceğini vurguladı. Direniş Ekonomisi sistemi ile yerli üretim ve dolayısıyla ekonomik büyüme artacak ve bu artış işsizlik sorunun çözümlenmesine neden olacak. Ayrıca Direniş Ekonomisi sistemi ile ülkenin kaynakları ithalat yerine yerli kaynaklara yönlendirilecektir. Bu sistemin sağlıklı bir şekilde çalışması için ihtiyaç duyulan genç, eğitimli ve yetenekli işgücüne, sermayeye ve gelişmiş üretim araçlarına İran’ın zaten sahip olduğunun altını çizdi.

Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani de konuşmasında bu yılın İran için ilerleme, gelişme ve gençler için de istihdam yılı olacağını açıkladı. Hamenei’in konuşmasından gerekli mesajları aldığını hissettiren Ruhani, Hamenei’ye yazdığı mektupta ise Devrim Rehberi’nin desteğini her zaman yanında hissettiğini; işsizliğin de yatırım güvenliğinin güçlendirilmesi ile çözülebileceğini ve yeni yılın ilk kabine toplantısında yerli üretimi ve istihdamı arttırmayı hedefleyen ulusal bir iş bölümüne odaklanacağını belirtti. Devrim Rehberi’nin açıklamalarının bir diğer muhatabı olan İran Ekonomi Bakanı Tayyip Niya ise Hamenei’ye yazdığı mektupta İran’ın ekonomik anlamdaki kazanımlarının kaynağının Direniş Ekonomisi doktrini olduğunu ve hükümetin de bu doktrini uygulamada oldukça başarılı ve umut verici olduğunu vurguladı.

Unit International’a Yeni Ortak

İran’da uzun yıllardır yatırım yapmakta olan Unit International SA ile Güney Kore şirketi SK Mühendislik ve İnşaat arasında bir ortaklık anlaşması imzalandı. Anlaşmaya göre İran’da yatırımlar yapmak için kurulan Unit International Enerji AŞ’nin %30’una ortak olan Güney Kore firması İran’da zaten ciddi yatırım projelerine girişmiş durumda. Güney Kore firması İran’da hâlihazırda 42 milyar dolar değerindeki beş adet gazla çalışan çevrim santrali kurma ve işletme projelerinin yürütücüsü konumunda. Unit International ile Güney Kore şirketi SK’nın birlikte inşa edecekleri enerji santralleri, Orta Doğu’daki en büyük özel santraller olma özelliğini taşıyacak.

Hesapların Dondurulması Tekrar Gündemde

Lüksemburg bölge mahkemesinin İran Merkez Bankası’nın hesaplarının dondurulmasına ilişkin kararı İran’da ciddi tepkilere yol açtı. Mahkemenin verdiği karara göre Amerika’nın İran’ın varlıklarının dondurulmasına yönelik talebinin yasalara aykırı olmadığı açıklandı. İran Merkez Bankası’nın varlıklarının “doğrulama prosedürü” neticelene kadar dondurulabileceğinin açıklandığı bildiride dondurulan miktarın, zarara uğradıklarını beyan eden ABD vatandaşlarının hesabına hemen geçip geçmeyeceği konusuna ilerleyen zamanda karar verileceği belirtildi.

Özbekistan’da Nevruz Tatili 3 Güne Çıktı

Nevruz’un tüm ulus tarafından kutlanmasının ülkenin manevi yaşantısındaki ehemmiyetini ve bayramdan önceki 18 Mart’ın da ülkede tatil olmasını dikkate alan Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev, yayımladığı bir genelgeyle 19, 20 ve 21 Mart günlerini Nevruz Bayramı için tatil olarak ilan etti.

31 milyondan fazla nüfusu bulunan Özbekistan’da Nevruz, ülkenin en önemli bayramlarından sayılmakta ve Özbekistan halkı tarafından her yıl 21 Mart’ta şehirlerin meydanları ve merkezleri süslenerek kutlanmaktadır.

Mısır, İran’ı Bölge Ülkelerine Müdahale Etmekle Suçluyor

Mısır Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü, Kahire ile Riyad arasındaki stratejik ilişkilere işaret ederek İran’ı bölge ülkelerine müdahale etmekle suçladı. Mısır Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Ahmed Ebuziyad’ın Mısır devlet radyosunda Arabistan’ın petrol ürünlerinin Mısır’a ihracatının engellenmesi hakkında yaptığı açıklamada, ihracatın 5 ay durdurulduktan sonra Suudi tarafının bunun durdurulma nedeninin ticari sebepler olduğunu açıkladığını, söyledi. Ebuzeyd, bunun siyasi bir mesele olmadığını, Kahire ile Riyad arasında köklü ilişkilerin bulunduğunu ve bunun devam ettiğini ifade etti. Ebuzeyd, ayrıca Kahire-Tahran ilişkileri konusunda da İran’ın bölge ülkelerine olumsuz müdahalelerinin olduğunu ve bunun Mısır-İran ilişkilerini olumsuz yönde etkilendiğini dile getirdi.

İran’da Yaz Saati Uygulamasına Geçildi

İran’da 21 Mart 2017 Salı gece yarısından itibaren saatler bir saat ileri alınarak kış saati uygulamasından yaz saati uygulamasına geçildi. Bu yaz saati uygulaması 21 Eylül 2017 gece saat 24:00’a kadar devam edecektir.

İran’ın yaz saati uygulamasına geçmesiyle, Türkiye ile İran arsındaki saat farkı yarım saatten 1,5 saate çıkmıştır. Bu da Türkiye televizyonlarını, özellikle de Türk dizlerini takip eden İranlı izleyiciler için bazı zorluklar getirmektedir. Türk televizyonlarında dizilerin yayın saati, İran saatine göre 1,5 saat geç başladığından İranlı Türk televizyonu seyircileri, gece geç saatlere kadar dizilerin bitmesini beklemek zorunda kaldıklarından şikâyet etmektedir. Türkiye’den sonra Türk dizilerinin en çok seyredildiği ülkedeki seyirciler dikkate alınarak dizinlerin yayın saatlerini yarım saat erkene almak, İran’daki Türk televizyonu seyircilerini memnun edecektir.