1400 Yılı Mali Bütçesi Mecliste Reddedildi

1400 Yılı Mali Bütçesi Mecliste Reddedildi
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

2 Şubat 2020’de 1400 yılı Mali Bütçe Yasa Tasarısı, hükûmet tarafından İran İslami Şûra Meclisine sunuldu. Tasarı; 148 ret, 99 kabul ve 12 çekimser oy ile Meclis tarafından reddedildi. Oylama yapılmadan önce Mecliste çeşitli tartışmalar yaşandı. Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf, Hasan Ruhani hükûmetini bütçe bağlamında çeşitli yönlerden eleştirdi.

Bütçe Neden Kabul Edilmedi?

Bütçe Yasa Tasarısı, hükûmet tarafından yayımlandığı andan itibaren yoğun eleştirilere maruz kalmıştı. Özellikle muhafazakâr kanadın, hükûmetin 1400 yılı Bütçesi’ni konjonktürel gerçekler gözetilmeden sunduğunu ileri sürmesi, bu eleştirilerin başında yer almaktadır.

Bütçe’ye gelen ilk eleştiri, Bütçe’nin gelir ve gider dengesi bağlamında İran’ın mevcut ekonomik durumuna uymamasıydı. 1399 ve 1400 yılı bütçe yasa tasarılarını karşılaştırdığımızda bütçe açığı 1399 yılı Bütçe Yasa Tasarısı’na nispeten 106 trilyon tümenden 319 trilyon tümene yükselerek %201 arttı. 1399 yılı Bütçe Yasa Tasarısı’nda genel bütçe gelirleri 563 trilyon tümen iken 1400 yılı Bütçe Yasa Tasarısı’nda 929 trilyon tümene yükselerek %65 artış gösterdi. Buna ilave olarak ABD’nin ağır ambargoları altında petrol, gaz ve kondensat kalemlerindeki yüksek artış da eleştirilerin diğer hedefiydi. 1399 yılı Bütçe Tasarısı’nda petrol, gaz ve kondensat gelirleri 48 trilyon tümen iken 1400 yılı Bütçe Tasarısı’nda 200 trilyon tümene yükselerek %317 arttı. Petrol ihracatı da 45 trilyon tümenden 153 trilyon tümene çıkarak %240 yükseldi. ABD ambargolarının hâlâ devam ediyor olması, bu tasarı ile ilgili şüpheleri artırmış durumdadır. Buna ilave olarak sabit dolar kurunun değişmesi ve sübvansiyonlarla ilgili bazı konularda da iktidar ve muhalefet arasında çeşitli tartışmalar yaşandı.

Cumhurbaşkanı Ruhani Meclise Gelmedi

Tüzüğe göre Cumhurbaşkanı Ruhani’nin, 1400 yılı Bütçe Yasa Tasarısı’nı Mecliste hükûmet adına savunması gerekiyordu. Ancak 2 Şubat’taki savunma için Meclise Ruhani yerine Bütçe ve Planlama Kurumu Başkanı Muhammed Bakır Nobaht geldi. Ayrıca Cumhurbaşkanı’nın Meclis Temsilcisi Hüseyin Ali Emiri de Meclisteydi. Nobaht, söz konusu tasarıyı savunurken eleştirilere sert cevaplar verdi. Petrol gelirleri kalemiyle ilgili eleştirilere de son dönemlerde petrol ihracatının ve gelirlerinin arttığı bu sebeple de söz konusu gelir kaleminde artışa gidildiği cevabını verdi.

Meclis Başkanı Hükûmeti Eleştirdi

Meclis Başkanı Kalibaf, Ruhani’nin Meclise gelmemesini eleştirerek “Kanuna göre Cumhurbaşkanı’nın Bütçe Yasa Tasarısı’nı savunmak için bugün Mecliste bulunması gerekiyordu, ben görevimi yaptım ve 10 gün önce onu davet eden bir mektup yazdım ama cevap vermedi.” dedi. Kalibaf ayrıca tasarıda yer alan müphem yerlere vurgu yaparak “Hasan Ruhani Bey’in bütçede yer alan sübvansiyon, petrol satışı ve dolar kuru hakkında bir savunma yapması gerekiyordu. Bu hem Meclis hem de hükûmet lehine olacaktı. Bazı belirsizlikler aydınlanacak ve daha fazla güven aşılanacaktı.” ifadelerini kullandı.

Kalibaf, açıklandığı günden itibaren tasarıya muhalif isimler arasında yer alıyordu. Muhafazakâr kanadın önemli isimlerinden biri olan Kalibaf özellikle ambargo altında olduklarını hatırlatarak petrol satış kaleminin düzeltilmesi gerektiğine süreç içerisinde sıkça vurgu yapmıştı.

Bütçenin Reddi Ne Anlama Geliyor?

İran’da Bütçe Yasa Tasarısı’nın reddi, çeşitli dönemlerde farklı şekillerde yaşanmıştır. Ancak her ne kadar İran’da bu durum çok sık yaşansa da bütçenin Meclis tarafından reddedilmesi hükûmet açısından risk teşkil etmektedir. Çünkü bu durum, hükûmetin güvenoyu sağlayamadığı anlamına gelmektedir. Bu da doğrudan hükûmetin veya bazı bakan ve yetkililerin görevden alınma ihtimaline işaret etmektedir. Ancak olağanüstü durumlarda veyahut bürokrasinin aksamaması adına iktidar ve muhalefet daha uzlaşmacı olabilmektedir. Buna ilave olarak Devrim Rehberi’nin bu konuda anayasal hakkının bulunması, bu sıkıntılı sürecin çözümünü kolaylaştırabilmektedir. Örneğin 1399 yılı Bütçe Yasa Tasarısı da birçok kez Meclis ve Anayasayı Koruyucuları Konseyinde mekik dokumuştu. Ancak koronavirüs salgını gibi ulusal ve küresel düzeyde bir riskin varlığı, Devrim Rehberi’nin müdahalesini zorunlu kılmış ve Bütçe Tasarısı yasa hâline gelebilmişti.