2021 Yılı İlk İki Ayında Türkiye-İran Ticareti

2021 Yılı İlk İki Ayında Türkiye-İran Ticareti
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

ABD’nin 2018 Mayıs’ında Kapsamlı Ortak Eylem Planı (KOEP) ya da kısaca Nükleer Anlaşma’dan çekilmesi ve arkasından İran’a uyguladığı yaptırımları devreye sokması ile Türkiye-İran arasındaki ticaret hızla azalmıştır. İki ülke arasındaki ticaret, 2012 yılında yaklaşık 22 milyar ABD dolarına yakın bir düzeye ulaşarak rekor kırmıştır (bk. Tablo 1). İki ülkenin cumhurbaşkanlarının bir araya gelerek yaptıkları toplantılarda, ikili ticaret hacminin 30 milyar ABD doları düzeyine ulaşması için siyasi irade koymalarına, bu konuda ilgili ülkelerdeki iş insanlarını teşvik etmelerine ve ayrıca iki ülke arasında ticareti geliştirmeye yönelik oldukça kapsamlı bir tercihli ticaret anlaşması imzalanmasına rağmen ticaret, yaptırımlar nedeniyle son iki yılda hızla gerilemiştir.

Kaynak: TÜİK

ABD’nin ikincil yaptırımları, İran ile ticari ilişkilere devam eden üçüncü ülke girişimcilerinin ABD pazarına mal satmalarını yasakladığı için birçok Türk iş insanı bu riski göze almaktan çekinmiştir. Bunun yanında ABD yaptırımları uluslararası finansal transferi de zorlaştırdığı için iş insanları, İran’a para transferi yapamadıkları gibi İran’a mal satmaları durumunda tahakkuk eden paranın getirtilmesinde ciddi sorunlar yaşamaktadır. Bu iki sorundan dolayı başta petrol gibi doğrudan hedef alınan yaptırım kapsamındaki ürünlerin dışında birçok ürünün ticaretinde hızla azalma gözlemlenmiştir. Yaptırım kapsamına girmeyen ürünlerin ticaretinde dahi Türk tacirlerin parasal transferde yaşadıkları sorunlar nedeniyle ticari ilişkilerini azalttıkları görülmüştür. Son olarak 2020 yılının başlarında koronavirüs salgını nedeniyle birçok ülke gibi Türkiye-İran gümrük kapıları da bir süreliğine kapatılmıştır. Gümrük kapılarının kapatılması yine ticari ilişkileri olumsuz etkilemiştir.

Yaptırımların devrede olmadığı 2017 yılı ile karşılaştırıldığında 2020 yılında, iki ülke ticaretinin 3’te 1 düzeyine gerilediği gözlemlenmiştir. Ticaret hacmi 2017’de 10,7 milyar ABD doları iken bu 2020 yılında 3,4 milyar ABD doları düzeyine gerilemiş durumdadır.

Kaynak: TÜİK

Tablo 2’de 2020 ve 2021 yıllarının ocak ve şubat aylarında Türkiye-İran arasındaki ticaret resmedilmektedir. 2020 yılı ile karşılaştırıldığında gerek ithalat gerekse de ihracat bağlamında toparlanma gözlemlenmektedir. 2021 yılının ilk iki aylık ihracatı, 2020 yılının ilk iki aylık ihracat rakamlarına göre %17’lik artış ile 421 milyon ABD doları düzeyinden 509 milyon ABD doları düzeyine yükselmiştir. Benzer şekilde iki aylık ithalat toplamı bir önceki yılın aynı dönemine göre %37’lik artış ile 249 milyon ABD doları düzeyinden 342 milyon ABD doları düzeyine yükselmiştir. Ticaret hacmi bakımından 2021 yılının ilk ayında toplam ticaret hacmi 2020 yılının aynı dönemine göre %27’lik artış ile 670 milyon ABD doları düzeyinden 851 milyon ABD doları düzeyine yükselmiştir.