Durum Özeti

• PJAK terör örgütü 2020 Haziran ayı içerisinde, 10-11 Mart 2020 tarihlerinde Kandil dağlarında 6. Kongresi’ni gerçekleştirdiğini duyurmuştur.
   
• Kongre sonucunda örgütün hâlihazırda eş başkanları olan Zilan Vejin ve Siyamend Muini yeniden eş başkan olarak seçilmiş ve 10 maddelik bir karar listesi açıklanmıştır.
   
• PJAK, Öcalan’ın; demokratik ulus, demokratik siyaset ve demokratik konfederalizm kavramlarını bu Kongre kapsamında tüm İran halklarına hitap eden kavramlar olarak belirlemiştir.
   
• PJAK, Kongre sonucunda açıkladığı 3 örgütsel hedef olan demokratik siyaset, ulusal birlik ve halkların demokratik dayanışması söylemleri ile yeni dönem vizyonunu ortaya koymuştur. 
   
• Bununla birlikte Kongre’de, “kadın mücadelesinin” PJAK’ın stratejisinin ve anlayışının temeli olduğu vurgulanmıştır. Bu doğrultuda İran’daki kadın hakları hareketleri ile dayanışma hedefi öne çıkarılmıştır. Aynı zamanda Kongre’de “devrimci ve özgürlükçü güçler” olarak tanımlanan tüm muhalif gruplara ve toplumsal kesimlere ulaşma hedefi ortaya konmuştur.

Bağlam

• PJAK’ın 6. Kongresi ve kararları, Suriye’de PYD/YPG-ENKS¹  görüşmeleri ve Irak’ta Türkiye’nin Pençe harekâtları devam ettiği sırada açıklanmıştır.  Bu görüşmelerde PYD/YPG, ENKS ile bir iş birliği zemini oluşturma arayışındadır. Türkiye ise 2019 yılından beri Irak’ın kuzeyinde PKK’ya karşı sürdürdüğü Pençe harekâtlarını hâlihazırda yoğunlaştırarak sürdürmektedir. 
   
• Bölgesel konjonktür açısından değerlendirildiğinde PKK özellikle Türkiye’de ve Irak’ta hızla güç kaybetmektedir. Suriye’de ise PYD/YPG’nin, ENKS görüşmeleri dolayısıyla PKK kontrolünden çıkma olasılığının bulunduğu bir tablo kendisini göstermektedir.
   
• Bölgede söz konusu konjonktür kendisini gösterirken İran’da, ekonomik sorunlar ve koronavirüs salgınının yarattığı tehditler en önemli gündem maddeleri arasında ilk sıradadır. Bununla birlikte tırmanma eğilimindeki ABD-İran gerilimi de İran’ı dış politika, güvenlik ve ekonomi alanlarında olumsuz şekilde etkilemektedir. Ayrıca 2016 yılı itibarıyla İran’da, uzun bir süre eylemsizlik durumunda olan etnik-ayrılıkçı Kürt örgütlerin eylemleri yeniden başlamıştır. 
   
• PJAK’ın 6. Kongresi’nde “ulusal birlik” söylemi ön plana çıkarılmıştır. Bu slogan, son dönemde PKK, PYD/YPG ve uzantıları tarafından sıkça dile getirilmiştir. Bunun yanında PJAK 6. Kongre kararlarında İran’daki devlet yapısının, doğal afetler ve koronavirüs salgını süreçlerinin yönetiminde yetersiz kaldığını iddia etmektedir. Bu iddiaya dayanarak örgüt, halkların demokratik dayanışması ve İran’ın demokratikleşmesi söylemleri doğrultusunda öz yönetim çağrısı yapmaktadır. Bu bağlamda sırasıyla İran’da Arapların ve Sünni Beluçların çoğunluğu oluşturduğu Huzistan ve Beluçistan bölgelerine yönelik vurgular ön plana çıkarılmaktadır.
   

Analiz

• Irak’ta ve Türkiye’de ciddi ölçülerde darbe alan ve özellikle yönetici kadrosunda önemli kayıplar yaşayan PKK’nın, PJAK üzerinden ilgi odağını İran yapılanmasına çevirmesi muhtemeldir.
   
• Bölgede oluşan yeni konjonktüre göre PKK’nın, “ihanet” ile suçladığı IKBY’ye²  ve Türkiye’ye karşı İran ile bir ortaklık yolu araması olasıdır. Ancak bu durum, İran’ın hem Türkiye hem de IKBY ile ilişkilerini bozma pahasına göze alabileceği bir adım olmayacaktır. Bu noktada PKK’nın PJAK üzerinden İran’ı iş birliğine yönlendirebilmek adına bir şantaj stratejisi izlemesi ve PJAK’ın yoğun bir eylem sürecine girmesi beklenebilir.
   
• Diğer yandan ENKS ile müzakereler yürüten PYD/YPG üzerindeki PKK kontrolünün sınırlanması terör örgütü için ciddi bir kayıp potansiyeli taşımaktadır. Türkiye, IKBY-ENKS ve İran’ın PKK’ya karşı alacağı karşıt tavrı neticesinde PKK’nın, PJAK üzerinden İran’a şantaj girişimlerine yönelmesi şaşırtıcı olmayacaktır. PKK’nın aynı zamanda PJAK’ı PYD/YPG yerine “yeni yedek ve vekil güç” olarak araçsallaştırmaya çalışması da kuvvetle muhtemeldir.
   
• PJAK’ın, 6. Kongre kararları doğrultusunda, Türkiye’deki Halkların Birleşik Devrim Hareketi (HBDH) ve Federal İran İçin Milliyetler Kongresi (CNFI)³  benzeri yapılar oluşturma girişimlerinde bulunabileceğini iddia etmek mümkündür.
   
• PJAK’ın, İran’da faaliyet gösteren diğer Kürt etnik-ayrılıkçı örgütler ile “ulusal birlik” argümanı ile iş birliği arayışına daha fazla yönelmesi yüksek bir olasılıktır. Bu bağlamda İran’daki Kürt örgütler arasında iş birliği zemininin ortaya çıkması veya örgütsel rekabetin ivme kazanması iki ana ihtimaldir. 
   
• PJAK’ın, İran’da faaliyet gösteren diğer etnik-ayrılıkçı Kürt örgütler ile ulusal birlik argümanıyla iş birliği arayışına yönelmek istediği gözlemlenmektedir. Ancak bu örgütler arasında zaman zaman çatışmaya dönüşen ciddi bir rekabetin olduğunu unutmamak gerekmektedir. Dolayısıyla bu rekabetin iş birliği zemininin ortaya çıkmasını engellemesi ve hatta örgütler arasındaki rekabetin ivme kazanması muhtemeldir. 

  ---

   ¹ Encümeni Niştimaniya Kurdili Suriye/ Suriye Kürt Ulusal Konseyi
   ² IKBY: Irak Kürt Bölgesel Yönetimi
   ³ CNFI/FİMK: Congress of Nationalities for Federal Iran/Federal İran İçin Milliyetler Kongresi. İran’da pek çok farklı etnik-ayrılıkçı örgütün ve grubun bir araya gelmesiyle 2005 yılında Londra’da kurulmuş olan yapıdır.