Çabahar Limanı’nın Serbest Ticaret Bölgesi ile Entegrasyonu

Çabahar Limanı’nın Serbest Ticaret Bölgesi ile Entegrasyonu
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

İran’ın güneydoğu kesiminde Umman Denizi kıyısında yer alan Çabahar Limanı ekonomik ve stratejik açıdan ülkenin küresel ticareti için oldukça önemli bir konuma sahiptir. Jeopolitik açıdan Hindistan’ın Orta Asya’ya, Afganistan’ın ise uluslararası sulara açılmasında kilit nokta olarak görülen Liman üzerindeki rekabet ise gittikçe artmaktadır. Özellikle Çin-Hindistan rekabeti ve Afganistan-Pakistan sorunlarının getirileri, Hindistan ve Afganistan’ı Liman’a yönlendiren başlıca jeostratejik etmenlerdir. İran içinse Liman, ülkenin okyanusa açılan kapısı ve çıkar çatışmalarını ekonomik darboğazda fırsata dönüştürülebilecek kilit nokta olması hasebiyle güncel önemini korumaktadır.

İran-Hindistan-Afganistan iş birliği projesi olarak görülen Liman ile ilgili olarak üç ülke arasında, Mayıs 2016’da transit taşımacılıkta kullanılacak kara ve demir yolu bağlantısı yatırımlarını içeren “Çabahar Anlaşması” ve bunun ardından 2018 yılında transit geçiş iş birliğini öngören mutabakat imzalanmıştı. 2019 yılında ise Hindistan, Liman için 21 milyon 127 bin dolar tahsis ettiğini belirtmiş ve ticaret arttırma hedeflerini açıklamıştı. Hindistan için Çabahar ilk stratejik denizaşırı liman yatırımı olma özelliği taşımaktadır. Ayrıca Hindistan Liman’da 500 milyon dolar yatırım yapmayı, kara ve demir yolu için de 1,5 milyar dolar yatırım yapmayı taahhüt etmiştir. Diğer taraftan 2019 yılı başlarında Afganistan da Limanı kullanarak 23 konteynerden oluşan içerisinde değerli taşlar ve hububat gibi ürünlerin yer aldığı ilk ihracatını Hindistan’a gerçekleştirmiştir. 2020 yılına gelindiğinde ise 28 Haziran’da Liman’dan, Hindistan’ın Afganistan’a insani yardım olarak sağladığı 75 bin ton buğdayın bir parçası olarak dördüncü buğday kargo sevkiyatı (300 TEUs) gerçekleştirilmiştir.

Kasım 2018’de ABD, İran’a uyguladığı yaptırımlardan Limanı muaf tutmuş ve ardından finansman kolaylığı sağlamaya yardımcı olacak yazılı bir güvence vermişti. Verilen bu istisnaların da etkisiyle ülkelerin Liman’a yatırımları artarak devam etmektedir. Son olarak Liman’ın Serbest Ticaret Bölgesi ile entegrasyonu Anayasayı Koruma Konseyi tarafından onaylanmış ve ardından 9 Haziran 2020’de İran Limanlar ve Denizcilik Organizasyonu (PMO) ile Serbest Bölge Otoriteleri arasında Liman’daki Serbest Ticaret Bölge yasalarının ve düzenlemelerinin uygulanması için bir mutabakat zaptı imzalanmıştır. Buna ek olarak Afganistan tarafında ise Liman için hareketlilik devam etmektedir. Afganistan bankası olan Ghazanfar Bank yakın zamanda Çabahar’da bir şube açacağını duyurmuştur. İran Merkez Bankası tarafından Bankaya onay verilmiş, gerekli tüm izinler ve lisanslar sağlanmıştır. Bu adımın iki ülke arasında para ve ticaret transferindeki sorunların çözümü ve ticaret borsaları için yardımcı bir adım olduğu öne sürülmüştür.

Sonuç olarak İran’ın güncel durumu göz önüne alındığında Çabahar Limanı kilit rol üstlenmektedir. Özellikle koronavirüs salgınının da etkisiyle ticarette yaşanan olumsuzluklar da Liman’ın önemini bir kez daha gözler önüne sermiştir. Bölgede özellikle Hindistan’ın yatırımları dikkat çekmektedir. Son olarak Liman’da serbest bölge kurma anlaşması ile gelinen nokta, mal ve kargo taşımacılığını arttırmak için önemli bir adım olarak ön plana çıkmaktadır.