Durum Özeti

• ABD Donanması’nın verdiği bilgiye göre 15 Nisan Çarşamba günü İran Devrim Muhafızları Ordusu’na (DMO) bağlı 11 sürat botu, Kuzey Körfez sularında Kuveyt yakınlarındaki ABD Donanma güçlerine yönelik “riskli ve profesyonel olmayan bir etkileşim” gerçekleştirdi.
   

  Video of #IRGCN vessels conducting dangerous & harassing approaches on U.S. naval vessels in the international waters of the North Arabian Gulf. pic.twitter.com/zL9VKQ0eiQ

  — U.S. 5th Fleet (@US5thFleet) April 15, 2020

  
   
• ABD savaş gemileri ABD Kara Kuvvetleri’ne bağlı Apache saldırı helikopterleri ile askerî entegrasyon eğitimi yapmaktaydı.

• ABD Donanması, DMO botlarının "USS Lewis Puller" mobil üs gemisine 45 metreye kadar ve "USCG Maui" sahil güvenlik gemisine ise 9 metreye kadar yaklaştığını belirtti.
   
• ABD 5. Filosu “tetikte olmaya devam edeceklerini” vurguladı. Açıklamada "Subaylarımız profesyonel bir şekilde hareket etmek için eğitildi fakat meşru müdafaa yapma hakkına sahipler." uyarısında bulunuldu.
   
• Tahran, ABD Donanması’ndan gelen açıklamaları ve suçlamaları reddetti. İran Savunma Bakanı Emir Hatemi, Körfez’deki “yasa dışı ve saldırgan” Amerikan varlığının bölgedeki güvensizliğin sebebi olduğunu belirtti.
   
• Pazar günü yapılan açıklamada DMO, ABD’yi olayı “yanlış, hesaplanmış ve Hollywood tarzı” bir şekilde aktarmakla suçladı. DMO ayrıca tüm Amerikan güçlerinin Körfez ve “Batı Asya”dan tamamen çekilmesi yönünde çağrı yaptı.
   
• Resmî açıklamaların aksine DMO bağlantılı Maşrık Haber Ajansı, taciz iddiasını doğruladı ve olayı “Devrim Muhafızları’ndan Basra Körfezi’ndeki CENTCOM (ABD Merkez Kuvvetler Komutanlığı) teröristlerine kesin bir mesaj” şeklinde aktardı.
   

Kuzey Körfez’de gerçekleşen olayın yaklaşık olarak yer aldığı nokta.

Bağlam

• Olay, DMO askerlerinin Hong Kong bayraklı SC Taipei tankerini Umman Körfezi’nde geçici bir süreliğine ele geçirmesinden bir gün sonra gerçekleşti.
   
• 1980’li yıllardan beri Körfez sularında, İran ve ABD deniz kuvvetleri arasında zaman zaman karşılıklı meydan okuma ve saldırılar yaşanıyordu. 2016 yılının Ocak ayında ABD Deniz Kuvvetleri’ne ait iki Riviere gemisi, Farsi Adası yakınlarındaki İran deniz sahasına girdiği sırada gemide bulunan tüm mürettebatı ile birlikte DMO tarafından alıkonulmuştu.
   

İran, geniş çaplı bir propaganda kampanyasında Amerikan mürettebatının alıkonulmasını adeta kendisinin Körfez’deki “deniz üstünlüğü” şeklinde resmetmişti.

• İki güç geçmişte Körfez’de büyük çapta bir savaşın eşiğine gelseler de son aylarda Körfez sularında bir detant yaşanmaktaydı. İran’ın Hong Kong bayraklı tankere geçici olarak el koyması ve ABD savaş gemilerine yönelik tacizi, İran-ABD geriliminin Körfez'de yeniden yükseleceğine işaret ediyor.
   
• Maşrık Haber Ajansı’na göre mart ayının son günlerinde ABD Deniz Kuvvetleri, hava birlikleri ve Apache saldırı helikopterlerinin de dâhil olduğu koordineli bir deniz tatbikatı düzenledi. Maşrık, bu tatbikatın ABD’nin DMO’ya bağlı sürat botlarının saldırılarına karşı koyduğu bir çatışma senaryosu için bir hazırlık olduğunu da sözlerine ekledi.
   

Askerî-Politik Analiz

• Askerî detaylar incelendiğinde görülüyor ki DMO çatışma arayışı içinde değildi. Bu noktada ana hedefi ABD’nin Kuzey Körfez’de düzenlediği deniz tatbikatına karşı bir mesaj vermekti. Söz konusu eylem için bir ağır makineli tüfek (DŞK) ve altı namlulu roketatar bulunduran daha hafif bir sınıfa ait olan Siraç-1 tipi sürat botları seçildi. DMO, Amerikan gemilerine gerçek bir tehdit oluşturmak isteseydi gemi savar füzelerle donanmış saldırı botları kullanırdı.
   

 DMO Deniz Kuvvetleri gemi savar füzeleri olmayan, daha hafif bir sınıfa ait Siraç-1 sürat botları kullandı.

• İran tarafı algı yönetimi yaparak bu tür eylemleri kamuoyunda koronavirüs krizini gölgelemek ve muhafazakâr tabanı konsolide etmek amacıyla planlamış olabilir. Hatırlanırsa İran halkı, yetkilileri salgına geç ve profesyonel olmayan şekilde yanıt vermekle suçlamıştı.
   
• İran, Irak cephesinde desteklediği milis örgütler aracılığıyla Amerikan güçleriyle “dolaylı” çatışmaya girme imkânına sahip. Fakat Körfez’de dolaylı bir çatışmadan ziyade doğrudan iki gücün karşı karşıya gelmesi söz konusu. Bu durumda DMO Deniz Kuvvetlerinin, Amerikan Donanması’na karşı koyacak askerî kapasiteye sahip olmadığı ortaya çıkmaktadır. Ancak ABD Deniz Kuvvetleri’nin imkân ve kabiliyetleri göz önüne alındığında, DMO sürat botlarının tacizine karşılık verme ve gerekirse onları etkisiz hâle getirme gücüne sahip olduğu bilinmektedir. Bu bakımdan şu an ABD’nin Apache helikopterleri ile İran’ın sürat botlarını nasıl hedef aldığı kitle iletişim araçlarında dolaşımda olabilirdi.
   
• Dolayısıyla ABD’nin karşılık vermemesi şu anda gerginliği tırmandırmak istemediğine işaret etmektedir. Ancak benzer olaylar tekrarlanırsa ve DMO, ABD’nin caydırıcılık imajını zedeleme konusunda ısrarcı olursa bu durum ABD’nin ciddi ve sert misillemelerine neden olabilir. Nitekim bu yazının kaleme alındığı sırada ABD Başkanı Donald Trump attığı bir “tweet”le bu tür tacizlerin tekrarlanması durumunda ABD Donanması’na İran sürat botlarını imha etme emri verdiğini ilan etti.
   

  I have instructed the United States Navy to shoot down and destroy any and all Iranian gunboats if they harass our ships at sea.

  — Donald J. Trump (@realDonaldTrump) April 22, 2020