El Konulan İran Petrol Gemilerinin Yükleri Satıldı

El Konulan İran Petrol Gemilerinin Yükleri Satıldı
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

İran’ın petrol ve diğer fosil enerji ürünlerinin ihracatı 2018’in Kasım ayında yaptırım kapsamına alındı. Her ne kadar 8 ülkeye İran’dan fosil enerji ithalatına geçici muafiyet tanınsa da bu muafiyetler, 2019 Mayıs’ında tamamen kaldırıldı. Yaptırım öncesinde İran’ın başta Asya ülkeleri ve Türkiye olmak üzere günlük petrol ihracatı yaklaşık 2,4-2,6 milyon varil/gün civarındaydı. Kasım 2018’e kadar İran’ın petrol ihracatı %50’ye yakın azalma gösterdi.

Yaptırımların tam olarak yürürlüğe girdiği Mayıs 2019 sonrasında, İran’ın petrol ihracatı dramatik bir şekilde azalmış ve günlük ihracat 300 bin varil düzeylerine kadar gerilemişti. İran, petrol yaptırımlarını baypas etme hususunda geçmişte ciddi bir deneyim elde etmişti. Bu yüzden İran’ın, birtakım yaratıcı yöntemler kullanmak suretiyle kısmen de olsa yaptırımların etrafından dolanarak petrol ihracatını sürdürmede belirli bir başarı sağladığı biliniyor. Yaptırım konusu olan bir ürünün ticaretini yapabilmek, ciddi anlamda gizlilik gerektiriyor. Alıcı bakımından, yaptırıma konu olan ürünün İran’dan alınmasının bazı maliyetleri bulunuyor. Bu yüzden bu riski dengeleyecek bazı enstrümanların kullanılması gerekiyor. İran, bu bağlamda petrolü dünya fiyatlarının altında satmasının yanında ayrıca petrolün ucuza taşınması, sigorta maliyetlerinin üstlenilmesi ve tahakkuk eden ödemenin yapılmasına yönelik uzun vadeli ödeme seçenekleri sunuyor. İran tarafından vadedilen uygun fiyat, taşıma ve ödeme opsiyonları ham petrol satın alıcısı bazı rafinerileri İran’dan petrol alımına devam etmeye sevk ediyor.

ABD’nin yaptırımları denetleyen kurumları ise İran’ın bu adımlarını dikkatle izliyor ve yaptırıma konu olan ürünleri İran’dan alan ülkeleri (firma ve şirketleri) tespit etmek suretiyle cezalandırmayı amaçlıyor. Yaptırım sisteminin bir tarafında, yaptırımın etrafından dolanmaya ve bunu gizli bir şekilde yapmaya çalışan İran ile İran’ın ürünlerini satın alan müşteriler ve diğer tarafta ise buna engel olmaya çalışan ABD bulunuyor.

ABD yönetiminin yaptırımların uygulanması bağlamında kullandığı araçlardan biri, İran’dan yüklenen petrol gemilerinin yüklerine el konulmasıdır. Reuters tarafından 10 Şubat 2021’de yapılan bir habere göre ABD yönetimi, 2020 yılında İran’ın 1,2 milyon varil petrolüne el koydu ve bu petrolün satışından elde edilen gelir “Devlet Destekli Terör Fonu”na yatırıldı. Bu fonda biriken paralar, devlet tarafından desteklenen ve terörden zarar görmüş kurbanlara dağıtılıyor. 2020 yılında İran, Venezuela’ya destek vermek amacıyla petrol göndermiş; gönderilen gemilerden dört tanesine “Sivil Müsadere Prosedürleri” işletilmek suretiyle ABD yönetimince el konulmuştu.

ABD Adalet Bakanı Marc Raimondi tarafından yapılan açıklamaya göre Venezuela yakınlarında durdurulan gemilerin yüklerinin, bölgeye ABD tarafından gönderilen tankerlere yüklendiğini ve bu yüklerin daha sonra ABD’de satıldığını söyledi. Raimondi, şu an bürokratik işlemlerin sürdüğünü ve gemilerin el konulması, petrolün transferi ve satışı sırasında ABD hükûmetinin yaptığı harcamaların mahsup edilmesinden sonra geriye kalan net tutarın Devlet Destekli Terör Fonu’na devredileceğini belirtti.

ABD’nin, el konulan gemilerdeki yükleri satması ve elde edilen paraların Devlet Destekli Terör Fonu’na yatırılması ileride muhtemelen bazı hukuksal sonuçlar doğuracaktır. Bu bağlamda en azından İran tarafının bu paranın iadesi için talepte bulunacağı ve hukuki yolları deneyeceği düşünülmektedir.