ابعاد سفر نخست وزیر عراق به آنکارا

ابعاد سفر نخست وزیر عراق به آنکارا
با فشار دادن دکمه های + و - می توانید اندازه فونت متن را تغییر دهید.

مصطفی الکاظمی پس از ترور دو بازیگر برجسته در سیاست عراق یعنی قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس و بر هم خوردن توازن قوا بین ایالات متحده و ایران در این کشور به ضرر ایران، در می گذشته و علیرغم اعتراض برخی از گروه‌ های حشدالشعبی، به نخست‌ وزیری عراق انتخاب شد. او که در آغاز حیات سیاسی خود، مورد حمایت تظاهرکنندگان جوان قرار گرفته بود، بعدها به دلیل ناکامی در تأمین امنیت جانی روزنامه ‌نگاران و فعالین نزدیک به خود و کاهش نفوذ ایران در کشور، حمایت معترضان را از دست داد. با این حال، هنوز هم از حمایت مرجعیت نجف به رهبری آیت ‌الله سیستانی و مقتدی صدر که از نظر سیاسی بر عراقی بودن تأکید دارند، برخوردار است.

مردم عراق از سفر کاظمی به آنکارا که همزمان با کاهش ارزش پول این کشور و اعمال سیاستهای ریاضت اقتصادی بود، دو انتظار داشتند: افزایش میزان آب ارسالی از ترکیه به عراق که خشکسالی را تجربه می ‌کند، پایان دادن به عملیات ضدتروریستی ترکیه در مرزهای عراق که موضوع داغ افکار عمومی این کشور است. در مقابل، آنکارا از کاظمی سه انتظار داشت: اتخاذ موضع آشکارتری در قبال سازمان تروریستی پ.ک.ک.، به ویژه ساختار آن در شمال عراق و سنجار، بازگشایی گذرگاه مرزی اوواکوی، و تسهیل فعالیت شرکتهای ترکیه در عراق.

کاظمی که در اصل یک سیاستمدار نبوده، ولی به دلیل توازنات پیچیده این کشور، به یک‌ باره پست نخست ‌وزیری را عهده دار شد، در نظر دارد در انتخابات ژوئن نیز پست خود را حفظ کند. از اینرو باید روابط منطقه ‌ای، به ویژه تعادل ظریف و حساس بین ایالات متحده و ایران را مدیریت کرده و بیش از هر چیز، قشر گسترده ای از مردم را در رابطه با حل مشکلات رو به افزایش اجتماعی-اقتصادی کشورش امیدوار کند. هر چقدر هم ترور سلیمانی و المهندس، ضربه سنگینی به ایران و حامیانش وارد کرده باشد، حملات اخیر به سفارت آمریکا در بغداد نشان می دهد که نفوذ تهران در این کشور نه تنها از بین نرفته، بلکه بیشتر نمایان شده است. با توجه به اینکه کاظمی از امکانات محدودی در برابر این گروه ‌ها داشت، وارد درگیری مستقیم با آنها نشد، بلکه سعی کرد با جذب بازیگران ضدایرانی در منطقه تعادل را برقرار کند. به عنوان مثال، برای بهبود روابط با کشورهایی مانند عربستان سعودی و اردن تلاش کرد.

در شرایطی که درگیری بین پ.ک.ک. و حکومت منطقه شمال عراق گسترش یافته، سازمان تروریستی پایه ‌های ساختار قانون اساسی در اربیل را هدف قرار داده، تهران حداکثر دقت را برای جلوگیری از رویارویی نشان داده، دونالد ترامپ در انتخابات ایالات متحده شکست خورده و اثرات پاندمی جهانی نیز بر مشکلات مزمن اقتصادی در عراق افزوده، کاظمی و نخبگان سیاسی این کشور از اهمیت ایجاد روابط محکم با ترکیه آگاه هستند. به همین دلیل، احیای توافقنامه همکاری استراتژیک سال ٢٠٠٩ بین دو کشور که شامل لغو ویزاست، گامی بسیار مثبت ارزیابی می ‌شود. اگرچه تحولات در بهار عربی و پیامدهای آن منجر به اتلاف وقت و انرژی ده ساله شد، اما این مسئله دیگر کاملا آشکار است که منطقه به جز الگوی ادغام اقتصادی که همه کشورهای منطقه در آن مشارکت داشته باشند، آینده سیاسی دیگری ندارد. عراق این واقعیت را با متحمل شدن سختی‌ ها تجربه کرده است. منابع مردم عراق در نتیجه سیاستهای فرقه گرایانه و مقابله ‌ای که توسط مالکی؛ نخست وزیر سابق دنبال می ‌شد، به هدر رفت و این کشور که در گذشته ‌ای نه چندان دور نمادی از ثروت بوده، حتی در پرداخت حقوق کارمندان دولت نیز با دشواری روبرو شده است.

معترضان عراقی و مردم عراق که در طول چهل سال گذشته از جنگ، تحریم، اشغال و مداخلات خارجی رنج برده‌ اند، انتظار حل فوری مشکلات را دارند، ولی بدیهی است که برای مشکلاتی نظیر بحران اقتصادی ناشی از پاندمی جهانی، مشکلات زیست محیطی مانند کمبود آب که در نتیجه تغییرات اقلیمی و ضعف مدیریت روی داده، و یا بی سر و سامانی و فساد سیستماتیک در سیستم سیاسی این کشور در نتیجه سالها اشغال، در کوتاه مدت راه ‌حلی وجود ندارد.

در صورت ارزیابی مثبت از برنامه هایی که ترکیه، کشور تولید کننده اقتصادی و صاحب برنامه مثبت در منطقه، برای عراق ارائه کرده و نیز در صورت اجتناب از بحرانهای سیاسی ساختگی، هیچ مانعی در مقابل آنکارا برای ایجاد روابط نزدیک با بغداد وجود نخواهد داشت. نجات عراق که در چهل سال گذشته، خود را فدای بعث و دیگر ایدئولوژی‌ های مقابله ‌ای کرده و منابع مالی گسترده خود را به هدر داده است، تنها با اولویت ‌بندی منافع ملی خود و مشارکت فعال در همکاری ‌های منطقه‌ ای امکان ‌پذیر است.


این یادداشت بار نخست روز پنجشنبه ٢٤ دسامبر ٢٠٢٠ در وبسایت فارسی صدا و سیمای ترکیه (TRT) منتشر شده است.
https://www.trt.net.tr/persian/brnmh-h/2020/12/24/rzyby-sfr-mstfy-lkhzmy-nkhstwzyr-rq-bh-ankhr-1551054