برخورد اخیر مصطفی کاظمی با گروه ‌های شبه نظامی

برخورد اخیر مصطفی کاظمی با گروه ‌های شبه نظامی
با فشار دادن دکمه های + و - می توانید اندازه فونت متن را تغییر دهید.

واحد ضد تروریسم عراق که مستقیماً زیر نظر نهاد نخست وزیری فعالیت می کند، روز بیست و پنجم ژوئن با حمله به مقر کتائب حزب‌ الله، گروه شبه نظامی نزدیک به ایران در منطقه الدوره در بغداد، ده ها تن از اعضای این گروه را بازداشت کرد. خیلی ها بر این عقیده اند که گروه های تازه تأسیس مانند عصبه الثائرین که اخیراً با حملات ایذایی به پایگاه های آمریکا نامشان بر سر زبانها افتاد، در اصل شبه نظامیان وابسته به کتائب بوده و در طی حمله به مقر این گردانها، مدارکی به  دست آمده است که واقعیت این امر را اثبات می کند.

جدال بر سر آینده گروه های حشدالشعبی یکی از موضوعات ثابت حداقل یک سال اخیر در بغداد  است. این موضوع که گروه های مسلح مذکور که به فتوای آیت‌ الله سیستانی برای مبارزه با داعش تشکیل شده بودند، پس از پاکسازی داعش، در دستگاه مدیریت کشور چه مسئولیتی بر عهده خواهند گرفت، سبب بروز اختلاف نظر در میان گروه های سیاسی شده است. اگرچه برخی از گروه های وابسته به مقتدا صدر و مرجعیت در نجف با اعلام پایان مأموریتشان، اسلحه بر زمین گذاشتند، ولی مخالفت گروه های نزدیک به ایران چون کتائب و عصائب اهل حق با کنار گذاشتن سلاح، بر کسی پوشیده نیست.

در واقع این گروه ها درصدد کسب موقعیتی شبیه به موقعیت سپاه پاسدارن ایران برای خود هستند، ولی بسیاری از بازیگران صحنه سیاست عراق با این امر به شدت مخالفت می کنند. کشمکش بین این دو گروه به دلایلی چون برکناری عبدالوهاب ساعدی؛ فرمانده نیروهای ضد تروریسم از سوی عادل عبدالمهدی نخست وزیر سابق طرفدار ایران و آغاز تظاهرات خیابانی پس از این برکناری و نیز ترفیع درجه یکی از فرماندهان که ادعا می رود روابط نزدیکی با آمریکا دارد، به دستور نخست وزیر جدید، نمود بیشتری پیدا کرد. کشته شدن قاسم سلیمانی و المهندس، روز سوم ژانویه در فرودگاه بغداد با حمله هوایی آمریکا، عامل بسیار مهم دیگری در این زورآزمایی دامنه ‌دار بود.

در حقیقت، هم حمله اخیر و هم انتخاب الکاظمی به سمت نخست وزیری که برخی گروه های حشدالشعبی وابسته به ایران واکنش شدیدی نسبت به آن نشان دادند و کاظمی را به عنوان عامل آمریکا معرفی کردند، از آغاز کاهش تأثیرگذاری تهران بر بغداد حکایت دارد. انتشار اخبار و تفاسیر بسیار در رسانه ‌های کشورهای منطقه مبنی بر کاهش نفوذ ایران در عراق پس از کشته شدن سلیمانی مؤید این ادعاست. هم مشکلات فنی در ساز و کار هماهنگی که به دنبال تلفات جدی، نیازمند بازسازی است و هم فشارهای شدید در کلیه زمینه‌ ها، ایران را وادار می سازد تا در مورد عراق، رویکرد واقع ‌بینانه ای را دنبال کند. در این راستا، بر خلاف ده سال گذشته، اولویت دادن مسئولین ایرانی به همکاریهای اقتصادی با عراق و تأکید برخی از مقامات ایرانی بر "احترم به اصل حاکمیت عراق"، نشانگر این است که ایران تدریجاً خود را با شرایط جدید تطبیق می دهد. موافقت آمریکا با تمدید توافق معافیت بغداد از تحریم بخش انرژی ایران، بلافاصله پس از انتخاب کاظمی به عنوان نخست وزیر نشانگر تأیید عقب نشینی ایران از سوی دولت ترامپ است.

خودداری از اقدام تلافی ‌جویانه از سوی ایران و گروه های تحت حمایتش به حمله غافلگیرانه به مرکز کتائب حزب ‌الله، نشان از آن دارد که روند در حال جریان که از اول سال جاری میلادی سرعت بیشتری گرفته، همچنان ادامه خواهد داشت. نخست وزیر جدید که تقویم سیاسی دقیقی را دنبال می کند، بر این امر واقف است که بحران اقتصادی که ایران و عراق درگیر آن بوده و تحت تأثیر پاندمی وضعیت وخیمتری به خود گرفته، فرصتی برای پیشبرد روابط با آمریکا و حتی عربستان سعودی را فراهم آورده است. پیش ‌بینی نهادهای مالی بین‌ المللی مبنی بر کوچک شدن ١٠ درصدی اقتصاد این کشور که مدتی است درگیر بحران اقتصادی است، نشانگر شرایط سختی است که بغداد با آن روبروست. در چنین شرایطی، ایران به جای حمایت مالی از متحد خود عراق، به دریافت بدهی هایش از این کشور همت گماشته است. ٤٠٠ میلیون دلاری که ماه گذشته در اثنای سفر هیأت ایرانی پرداخت شد، نیز منبع مالی مهمی برای ایران محسوب می شود. خیز ایران برای از دست ندادن بازار عراق که ١٥ سال است در آن حضور دارد و دریافت بدهی هایش از این کشور حتی به شکل غیر نقدی نشان می دهد که تهران دیگر مانند گذشته نخواهد توانست وارد ماجراجویی های نظامی در عراق شود.

بسته شدن دفاتر عصائب به رغم کلیه تهدیدات طی ٦ ماه گذشته و یا سکوت در مقابل حمله اخیر به مقر کتائب را می توان نشانه ای از قبول این واقعیت از سوی تهران دانست که در شرایط کنونی، چاره ای جز حرکت در مسیر عقلانی وجود ندارد. ایران پس از مشاهده حدود و پیامدهای یک رویارویی فیزیکی، برای جلوگیری از تکرار وضعیتی مشابه، هر آنچه در توان دارد را به کار می گیرد و همچنانکه در موضوع اخیر تشکیل مکانیزم امنیتی مشترک روسیه، سوریه، عراق و ایران مشاهده شد، همه توان خود را صرف اقدامات دیپلماتیک می کند. همچنین تغییرات قابل ملاحظه ‌ای در رفتار مقامات این کشور با سیاستمداران سنی عراقی به چشم می خورد.

پس از بازداشتهای اخیر، به جای نخست وزیری که تا دیروز حتی در انتخاب رئیس دفتر خود نیز با مشکل مواجه بود، شخصیتی بسیار مقتدر به نام مصطفی کاظمی وارد صحنه شده است. این وضعیت موقعیت نخست‌ وزیری را که در داخل و خارج از کشور با چالشهای متعددی روبروست، در سفر قریب الوقوع به آمریکا و ایران تقویت خواهد کرد.

به دلیل شرایطی که ایران هم اکنون در آن به سر می برد، ناسازگاری جدی تهران با کاظمی که در تلاش برای اثبات قدرتش است، دور از انتظار می باشد. زیرا این موضوع، با دامن زدن به احساسات ضد ایرانی در بین جوانان شیعه، علاوه بر ضربه زدن به سیاست عقب نشینی حساب شده ایران، سبب خواهد شد تا طرف مقابل که شاهد ناکارآمد بودن ابزارهای سیاسی است، دست به اقدامات متفاوت ‌تری بزند. این امر نیز در شرایط کنونی به هیچ عنوان باب طبع  تهران نیست.


این مقاله بار نخست در تاریخ ١ جولای ٢٠٢٠ در وبسایت فارسی صدا و سیمای ترکیه (TRT) منتشر شده است.
https://www.trt.net.tr/persian/brnmh-h/2020/07/01/mwd-nkhst-wzyr-mstfy-khzmy-lyh-grwhhy-shbh-nzmy-dr-rq-1447147