انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و ایران

انتخابات ریاست جمهوری آمریکا و ایران
با فشار دادن دکمه های + و - می توانید اندازه فونت متن را تغییر دهید.

انتخابات ریاست جمهوری آمریکا نهایتاً به پایان رسید. نتایج این رقابت تنگاتنگ اگرچه تا لحظه نگارش این سطور هنوز مشخص نشده است، ولی مسلم است که مؤسسات نظرسنجی و رسانه ‌های جریان اصلی آمریکا در این انتخابات همانند انتخابات قبلی آزمون ناموفقی را پشت سر گذاشتند. این وضعیت سازمانهای معتبر بین ‌المللی را که همواره دیگران را به دوری از واقعیت و "خیال اندیشی" متهم می‌ کنند، می‌ توان به عنوان بازتاب دیگری از تحلیل نسبی قدرت آمریکا در عرصه سیاست بین‌ المللی ارزیابی کرد.

در تفاسیر بسیاری راجع به تنش بین ایران و آمریکا که در پی کشته شدن قاسم سلیمانی و همراهانش در ژانویه گذشته رو به افزایش گذاشت، گفته می ‌شد که انتخابات ریاست جمهوری ماه نوامبر آمریکا می ‌تواند نقطه عطفی در روابط دو کشور باشد. این وضعیت دلایل مختلفی دارد. پیش از هر چیز تهران به‌ رغم فشارهای شدیدی که از ماه می ٢٠١٨ بدین سو متحمل شده، نه تنها تغییری در مشی سیاست خارجی خود ایجاد نکرده، بلکه بخشی از تعهداتش در برجام را معلق کرده است. از سوی دیگر، در رابطه با فناوری موشکی و سیاستهای منطقه ‌ای به عنوان بخشی از شرایط ١٢ گانه پمپئو، هر گونه اقدامی که بتوان آن را عقب ‌نشینی از سوی ایران شمرد، نیز انجام نگرفته است. از همینروست که محافل مخالف ترامپ و  در رأس آنها دموکراتها تأکید می‌ کردند که خروج از برجام یک اشتباه است و این اقدام هیچ سودی برای آمریکا نخواهد داشت.

دولت ترامپ نیز در مقابل این اتهامات ادعا می ‌کرد که با تحریمهای شدید اعمال شده، اقتصاد ایران در آستانه فروپاشی قرار گرفته، ذخایر ارزی بیش از ١٠٠ میلیارد دلاری این کشور در عرض دو سال پایان یافته و طی مدت بسیار کوتاهی توافقنامه جدید و بسیار بهتری امضا خواهد شد. در واقع، در صورت انتخاب مجدد ترامپ مشخص خواهد شد که ادعای مذکور که وی به ویژه در کارزار انتخاباتی مکررا بر آن تأکید می ‌کرد، حقیقتاً دارای پشتوانه‌ ای استراتژیک است یا تنها یک وعده انتخاباتی توخالی برای جلب رضایت طرفداران است. با این حال، ممکن است در پس پرده این اظهارات ترامپ که "اگر مجددا انتخاب شوم، ظرف مدت کوتاهی با ایران بر سر میز مذاکره خواهم نشست" طرح و برنامه ‌ای موجود باشد. بلافاصله پس از انتخابات، رونمایی از یک سامانه جدید موشکی از سوی ایران و یا اظهارات فرمانده کل سپاه مبنی بر اینکه "دستتان همواره بر روی ماشه باشد" نشان می ‌دهد که ایران سناریوهای بدبینانه را نیز به کلی حذف نکرده‌ است.

از سوی دیگر، از پس روندی پر از کشمکش، در صورت انتخاب بایدن ممکن است تغییرات قابل توجهی در سیاستهای واشنگتن نسبت به تهران پدید آید. اهم این تغییرات از بین رفتن جو روانی سنگین حاکم به ویژه پس از قتل سلیمانی در راستای انتظارات ایران است. این وضعیت دست دولت روحانی را که طرفدار توافق با آمریکاست، به طور جدی بازتر کرده و شانس انتخاب چهره‌ هایی نظیر علی لاریجانی را که نزدیک به خط فکری روحانی هستند، در انتخابات ریاست جمهوری شش ماه آینده بیشتر خواهد کرد. در این صورت، زمینه مشارکت مجدد اقشاری فراهم می شود که از صندوق‌ انتخابات قطع امید کرده بودند. در هر حال، حتی در صورت انتخاب بایدن نیز انتظار نمی ‌رود که ایران در کوتاه مدت دوره راحتی را همانند آنچه که در دوره دوم ریاست جمهوری باراک اوباما در زمینه سیاستهای اقتصادی و منطقه ‌ای داشت، تجربه کند. زیرا چگونگی بازگشت طرفین به توافق برجام هنوز یک معماست. به عنوان مثال، از سویی بایدن می‌ گوید که انتظار عمل به کلیه تعهداتی را دارد که ایران آنها را کاهش داده بود و از سویی دیگر، دولت تهران نیز در خصوص برداشته شدن گام اول از سوی آمریکا اصرار دارد. علاوه بر این، بایدن به دفعات نارضایتی خود از تلاش تهران برای توسعه فناوری تسلیحاتی و سیاستهای منطقه ‌ای این کشور را ابراز کرده است. حتی جو بایدن به عنوان یکی از معماران توافق برجام، ضمن تأکید بر لزوم مذاکره مجدد با ایران در این خصوص، گفت که در صورت عدم تمایل تهران برای توافق، تحریمهای جدیدی اجرا خواهد شد. نباید فراموش کرد که اگرچه سیاست اعمال تحریم علیه ایران از سوی ترامپ به شکل تأثیرگذارتری مورد استفاده قرار گرفت، ولی ایده استفاده مخرب از تحریم به دولت اوباما و دموکراتها تعلق دارد. علاوه بر این، در پی تحریمهای شدید دو ساله، دولت تهران چاره دیگری به جز حاضر شدن سر میز مذاکره نداشت.

در حقیقت، پیروز انتخابات روز سه ‌شنبه هر که باشد، دوره جدیدی در سیاستهای ایالات متحده آمریکا در قبال ایران آغاز شده‌ است. انتخاب ترامپ و یا بایدن به عنوان رئیس جمهور، نه تنها روابط اقتصادی، نظامی و سیاسی بین دو کشور، بلکه مسیر سیاست داخلی ایران را نیز تحت تأثیر قرار خواهد داد. البته تفاوت سیاست این دو در قبال ایران، در سیاست ترکیه نیز بازتاب متفاوتی خواهد داشت. برای ارزیابی دقیق این موضوع، ابتدا باید رئیس جمهور و پس از آن تیمی که او را همراهی خواهند کرد، مشخص شود. یقینا در هر دو صورت، اهمیت ایران در سیاست منطقه‌ ای ایالات متحده آمریکا جایگاه خود را حفظ خواهد کرد.

این یادداشت بار نخست روز ٥ نوامبر ٢٠٢٠ در وبسایت فارسی صدا و سیمای ترکیه (TRT) منتشر شده است. 
https://www.trt.net.tr/persian/thlyl-w-gzrsh/2020/11/05/ntkhbt-ryst-jmhwry-amrykh-w-yrn-1522450