نگاهی به سخنان اخیر محمد خاتمی

نگاهی به سخنان اخیر محمد خاتمی
با فشار دادن دکمه های + و - می توانید اندازه فونت متن را تغییر دهید.

محمد خاتمی رئیس جمهور پیشین ایران با انتشار یک پیام ویدیویی به تحلیل مسائل و موضوعات مختلف روز کشور پرداخت. سخنان خاتمی ممنوع التصویر پس از یک مدت طولانی و اظهار نظر در مورد مسائل روز از برخی جهات قابل تأمل است. او سخنان خود را با ارائه نمونه ‌هایی از تاریخ اسلام و زندگی امام حسن آغاز کرد و اظهار داشت دیکتاتوری دینی بر خلاف ادعای حکومت بر مبنای دین، آزادی را از زندگی انسانها سلب کرده و امام حسن نیز در طول زندگی خود با این طرز تفکر مبارزه کرد.

رهبر ایران علی خامنه ‌ای نیز هفته گذشته با انتشار یک پیام توییتری به مناسبت تولد حسن بن علی، مدعی شده بود امام حسن شجاعترین چهره تاریخ اسلام است. برخی از ناظرین با خاطرنشان کردن تشبیه توافق هسته ‌ای در دوران ریاست جمهوری اوباما از سوی خامنه ‌ای به صلح حسن بن علی و معاویه با تعبیر "نرمش قهرمانانه"، مدعی شدند این موضوع می تواند پیش زمینه یک توافق جدید با آمریکا باشد.

از آنجایی که در فرهنگ سیاسی ایران، تشبیه و اقتباس از حوادث و جریانات تاریخ اسلام در تبیین موضوعات مرتبط با سیاست داخلی و خارجی امری شایع است، ولی آغاز پیام خاتمی با تأکید بر استبداد دینی، به رغم طرح این موضوع در پیوند با حکمرانی امویان، قابل توجه بود.

خاتمی در ادامه سخنانش می گوید تأثیر عمیق شیوع ویروس کرونا در ایران و کل جهان، سبب شده تا انسان دوباره به"کم دانی و کم توانی" خویش پی برده، به علاوه به همراه مسائل مادی و معنوی که به بار آورده، روزنه جدیدی نیز به روی بشریت برای محاسبه نفس باز کرده است. رئیس جمهور پیشین ایران تأکید کرد دولت، با تلاشهای فداکارانه کادر درمانی به موفقیتهای بزرگی دست یافت و دولتمردان باید از این وضعیت در جهت تعمیر شکاف به وجود آمده بین ملت و نظام که اخیر بیشتر نیز شده، بهره گیرند چراکه در غیر این صورت کشور ممکن است در دوره ‌های آتی با مشکلات بزرگتری روبرو شود.

رئیس دولت اصلاحات همچنین با اشاره به وجود مشکلات بسیار در کشور و در رأس آنها مشکلات اقتصادی و با یادآوری عدم مشارکت اکثریت مردم در انتخابات مجلس، از نمایندگان جدید مجلس خواست تا خود را نماینده و صدای طیفهای ناامید از انتخابات نیز بدانند که در غیر این صورت ممکن است ناآرامیهای اجتماعی مجدداً بروز کند. وی در خلال سخنان خود همچنین تأکید کرد هیچ گونه چشمداشت سیاسی و نگاهی به قدرت نداشته و ندارد. رئیس جمهور پیشین در بخش پایانی سخنانش با درخواست عفو برای زندانیان سیاسی تأکید کرد هنوز برای جبران اشتباهات دیر نشده است.

خاتمی که بین سالهای ١٣٧٦-١٣٨٤ ریاست جمهوری را به عهده داشت، هنوز هم به عنوان یکی از رهبران اصلی جناح اصلاح طلب در ایران مطرح است. او به دلیل حمایت از مسئولینی چون میرحسین موسوی و مهدی کروبی که از زمان انتخابات جنجال برانگیز سال ١٣٨٨ در حصر خانگی به سر می برند، روزهای سختی را سپری می کند. چنانکه در ادامه فشارهای اعمال شده، هنوز ممنوعیت رسانه ‌ای وی لغو نشده است. با توجه به نتایج انتخابات اخیر مجلس مشخص شد که تلاش طیفهای اصلاح طلب که تقریبا در حال پاک شدن از عرصه سیاسی کشور هستند، برای ائتلاف با روحانی نتیجه مطلوب در پی نداشته و این طیفها به ویژه به موازات تشدید تنش در روابط با آمریکا، به بیرون از صحنه سیاست رانده شده‌ اند. در چنین شرایطی، انتشار پیام از سوی خاتمی حائز اهمیت است، زیرا همانگونه که خود خاتمی نیز تأکید می کند، تعبیر از این اقدام به عنوان موضعگیری یک ریش سفید بیش از تفسیر به عنوان یک حمله سیاسی و یا اندوخته انتخاباتی معقولتر خواهد بود.

خاتمی که سرنوشت سیاسی ‌اش تا حد زیادی در همراهی با میرحسین موسوی شکل گرفته و در سال ١٣٧٦ به دنبال مخالفت خامنه‌ ای با کاندیداتوری موسوی، نامزد انتخابات ریاست جمهوری شده و بیش از وجه سیاسی خود، به عنوان فردی مصالحه ‌گرا و فرهیخته شناخته می شود، به اندازه ‌ای از تجربه رسیده است که می تواند تشخیص دهد خود و یا رهبران در حصر خانگی جنبش سبز در آینده نزدیک از هیچ شانس سیاسی برخوردار نخواهند بود. بنابر این می توان گفت که اظهارات وی صادقانه بوده و بیش از دغدغه جایگاه اصلاح طلبان در درون نظام، به خاطر منافع عمومی کشور اقدام به انتشار این پیام کرده است.

ایران در دومین سال اعمال تحریمهای سنگین توسط ایالات متحده از لحاظ اقتصادی روزهای سختی را سپری می کند و به دلیل کاهش قیمت نفت و پاندمی کرونا با شرایط اجتماعی و معیشتی بدی روبروست. این کشور از اواسط دی ماه روند دشوار دیگری تجربه می کند که با کشته شدن قاسم سلیمانی آغاز و با ساقط کردن هواپیمای اوکراینی ادامه یافت. اخیراً نیز در بیست و یکم اردیبهشت ماه، ناوچه کنارک در محدوده آبهای جاسک در دریای عمان مورد هدف شلیک موشک از طرف ناو جماران قرار گرفت که منجر به کشته و زخمی شدن ده ها تن از نظامیان این کشور شد. عدم پاسخگویی به حملات هوایی اسرائیل به مواضع نظامی ایران در منطقه که از لحاظ کمی و کیفی به شکل روزافزون در حال شدت گیری است و تکرار اشتباهات نظامی از این دست، سبب بروز بحثهای داغ در بین جوانان می شود. حاکمیت ایران همزمان با  افزایش فشار اقتصادی بر مردم و نیز ناکامی هایی نظیر موارد ذکر شده، از یک سو با سرعت بخشی به فعالیتهای هسته ‌ای و از سوی دیگر با تهدید و ایجاد مزاحمت علیه ناوگان آمریکا در خلیج، موجبات نگرانی بسیاری از رهبران فکری مآل اندیش را فراهم آورده است.

انعکاس کمرنگ سخنان خاتمی در میان طیفهای اصلاح طلب و رسانه‌ های فارسی زبان خارج از کشور که عمدتاً از سوی حامیان جنبش سبز مدیریت می شود و نیز واکنشهای کاربران ایرانی به این بیانات نشانگر از دست رفتن تدریجی تأثیر صداهای معقول و منطقی در جامعه است. در این میان، آینده مباحثات اقتصادی و سیاسی که انتظار می رود با کاهش تبعات شیوع کووید ١٩ داغتر شود، بجایی و یا نابجایی هشدارهای خاتمی را معین خواهد کرد.


این نوشته بار نخست در تاریخ ١٣ مه در وبسایت فارسی صدا و سیمای ترکیه (TRT) منتشر شده است. 
https://www.trt.net.tr/persian/brnmh-h/2020/05/13/mhmd-khtmy-dr-pym-khyr-khwd-chh-my-gwyd-1416772