افزایش حملات در عراق و آمادگی ایالات متحده برای آغاز عملیات
در تاریخ ٢٧ مارس گزارشی به قلم مارک مازتی و اریک اشمیت با عنوان «هشدار فرمانده ارشد نسبت به دستور پنتاگون برای برنامه ریزی حملات در عراق» در روزنامه نیویورک تایمز منتشر شد. بنابر این گزارش، پنتاگون با ابلاغ یک دستور محرمانه به فرماندهان نظامی خواستار اجرای عملیاتی علیه یگانهای «کتائب حزب الله» از گروه های تحت حمایت ایران در عراق شده است. در این گزارش همچنین ذكر شده كه ژنرال رابرت وایت، فرمانده نیروهای آمریكایی در عراق، در پاسخ به این دستور پنتاگون با ارسال یادداشتی اظهار داشته كه اجرای چنین عملیاتی خطر درگیری نظامی با ایران را در بر خواهد داشت. وی با هشدار در خصوص احتمال بروز یک درگیری نظامی گسترده، اجرای این عملیات را نیازمند انتقال تعداد زیادی نیرو و همینطور منابع مالی لازم ذكر كرده است. برخی از مقامات نظامی آمریكا بر واقعی بودن خطراتی كه ژنرال وایت در یادداشت خود متذكر شده، تأكید ورزیده اند. بنابر نظر این گروه افزایش عملیاتهای نظامی آمریكا در عراق در آینده نزدیک امری بیهوده خواهد بود.
بر اساس برخی ادعاها تعدادی از مقامات عالیرتبه آمریکا از جمله وزیر امورخارجه مایک پومپئو و مشاور امنیت ملی این كشور رابرت سی اوبراین، در تلاش برای اجرای برخی اقدامات تهاجمی علیه ایران و نیروهای نیابتی اش در منطقه می باشند. از نظر آنان شیوع كرونا در ایران و بحران ایجاد شده برای این كشور فرصتی مغتنم برای نابود كردن گروه های تحت حمایت ایران در عراق است. در مقابل اما بعضی از مقامات نظامی ایالات متحده از جمله وزیر دفاع مارک اسپر و رئیس ستاد مشترک مارک الکساندر میلی معتقدند كه اجرای چنین طرحهایی موجب برهم خوردن بیشتر امنیت در منطقه خاورمیانه خواهد شد. این مقامات همچنین امیدوار به كاهش نیروهای نظامی كشورشان در منطقه هستند. در كنار این، به نظر برخی از مقامات آمریكایی، درحالی كه ترامپ در جلسه ١٩ مارس در دفتر كار خود، تصمیمی درباره اجرای عملیات علیه شبه نظامیان شیعه در عراق اخذ ننموده، ولی موافقت خود را با پیگیری این طرح بیان کرده است.
در پی این تحولات، یگانهای كتائب حزب الله در بیانیه ای كه در روز چهارشنبه اول آوریل منتشر شد، به نیروهای خود برای مقابله با حملات احتمالی آمریكا دستور آماده باش داد. این گروه همچنین به نیروهای آمریكایی و عراقی هایی كه به همكاری با آنها می پردازند، در زمینه انجام اقدام متقابل هشدار داد و در بیانیه خود چنین بیان داشت كه «به تمامی تأسیسات نظامی، امنیتی و اقتصادی با قدرت تمام» پاسخ خواهد داد. بنا به تحلیل مایکل نایتز، پژوهشگر انستیتو واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک، اولویت اهداف عملیات پنتاگون علیه كتائب حزب الله به احتمال زیاد به صورت حمله به رهبران گروه و پایگاه ها و انبارهای نظامی آنها خواهد بود. نایتز در گزارش خود با اشاره به اینکه تأسیس كتائب حزب الله به اكتبر ٢٠٠٣ پس از حمله آمریكا بر می گردد، گفت كه این گروه در سال ٢٠١١ حدود ٤٠٠ عضو فعال در عراق داشته و هم اکنون دارای حدود ١٠.٠٠٠ نیروی شبه نظامی است. بر اساس این گزارش، ٢٥٠٠ شبه نظامی این گروه که با نام حزب الله عراق هم شناخته می شود، برای جنگیدن در صفوف رژیم اسد به سوریه رفته اند. رهبر اصلی اما ظاهرا نفر دوم این گروه یعنی ابومهدی المهندس در عملیات ماه ژانویه آمریكا برعلیه قاسم سلیمانی به همراه وی كشته شد. رفتارهای تهاجمی اخیر این گروه نیز تا حدودی ناشی از این مسأله است.
همانطور که مشخص است حمله به پایگاه نظامی K1 ایالات متحده در کرکوک در تاریخ ٢٧ دسامبر گذشته توسط یک گروه شبه نظامی شیعه طرفدار ایران، تنش جدیدی بین واشنگتن و تهران در عراق ایجاد کرد. این تنش که با قتل سلیمانی و المهندس در سوم ژانویه به اوج خود رسیده بود، با حمله نیروهای شیعه طرفدار ایران به اردوگاه تاجی در عراق در روز چهارشنبه ١١ مارس به یک درگیری پرحرارت میان این گروه ها و آمریکا تبدیل شد. پس از كشته شدن سلیمانی، گروه های طرفدار ایران در عراق حملات خود را به مكانهای دیپلماتیک و پایگاه های نظامی این كشور در عراق ادامه داده اند. در حمله به پایگاه نظامی تاجی در ١١ مارس، دو آمریکایی و یک پرسنل انگلیسی کشته شدند. مانند حملات ٢٧ دسامبر هدف از این حمله نیز وارد آوردن خسارت به نیروهای آمریكایی بود.
ژنرال کنت مک کنزی، فرمانده نیروهای مرکزی ایالات متحده در منطقه، پس از حمله به پایگاه نظامی تاجی در ١١ مارس تأكید نمود که هدف این فرماندهی در منطقه «تقویت قدرت بازدارندگی علیه ایران و به ویژه تهدیدهایی است که ایران در منطقه ایجاد خواهد کرد». وی با بیان اینكه «فکر می کنم تنش هنوز در حد بالایی قرار دارد»، چنین گفت: «ما هنوز در معرض خطر قابل توجهی هستیم.». حمله دوم به پایگاه تاجی روز شنبه ١٤ مارس انجام شد. نكته حائز اهمیت اما زمانبندی این حملات توسط گروه های طرفدار ایران است. زیرا انجام حملات تنها چند روز پیش از آغاز روند حساس برای تعیین نخست وزیر جدید در عراق می تواند تلاشی برای تحریک آمریكا برای مداخله ای باشد كه از نظر سیاسی برای ایالات متحده داری دشواریهایی خواهد بود.
به گفته منابع ایرانی، ایالات متحده می خواهد با استفاده از تنش در عراق و حتی با پخش شایعات در زمینه کودتا، با استفاده از سلاح تهدید نظامی، همه را به پذیرش عدنان الزرفی به عنوان نخست وزیر مجبور نماید. بنابر گزارش خبرگزاری فارس، پرواز هواپیماهای جنگی آمریکا بر فراز پایگاه های متعلق به حشد الشعبی و نیروهای امنیتی عراق در استانهای بغداد، انبار، بابل و صلاح الدین در واقع عملیاتی برای فشار به جناحهای سیاسی عراق برای قبولی نخست وزیری الزرفی است.
ایران گروه های شبه نظامی شیعه در عراق را برای نبرد با نیروهای آمریکایی و ایجاد فشار غیرمستقیم بر ایالات متحده به كار می برد و در عین حال از این گروه ها به عنوان نیروهای نیابتی برای به دست آوردن نفوذ بیشتر در سیاست عراق استفاده می نماید. کتائب حزب الله نیز مانند حزب الله لبنان هم دارای نیروی نظامی است و هم عناصر سیاسی خود را دارد. همانطور که بسیاری از کارشناسان متذكر شده اند، اجرای یک عملیات گسترده علیه گروه کتائب حزب الله و نیز سایر نیروهای شبه نظامی شیعه طرفدار ایران، خطرات سیاسی و امنیتی عمده ای را برای دولت ترامپ به بار خواهد آورد. این مسأله همچنین چالشهای عملی مهمی را برای ارتش این كشور ایجاد خواهد كرد. علاوه بر این، چنین عملیاتی به روابط تحلیل رفته ایالات متحده با دولت مرکزی ضعیف عراق آسیب می رساند. در ماه ژانویه و پس از ترور سلیمانی و المهندس در فرودگاه بغداد، پارلمان عراق خواستار خروج تمامی نیروهای آمریکایی از این کشور شده بود. به گفته کیرستن فونتنروز، مدیر مرکز اسكوكرافت شورای آتلانتیک و همچنین مسئول سابق میز منطقه ایران-خلیج فارس در شورای امنیت ملی آمریكا، نگرانی های سیاسی داخلی آمریکا اصلی ترین عامل تعیین کننده در روند تنش آمریکا و ایران در عراق است. وی بیان داشته كه «فرض من این است که ترامپ چنین تنشی را افزایش نخواهد داد. در حالی كه كشور از یک طرف در حال مبارزه با کروناست و از سوی دیگر چند ماه به انتخابات ریاست جمهوری باقی مانده، پاسخ ترامپ به حملات احتمالی شبه نظامیان به میزان آسیب دیدگی پرسنل آمریکایی و اندازه یا ماهیت حمله بستگی خواهد داشت. در واقع سؤال اصلی این است كه خط قرمز كجاست؟».
ترامپ در اول آوریل در مطلبی كه در حساب توییتر خود منتشر نمود، مدعی شد كه «ایران و گروه های نیابتی آن قصدی پنهان برای حمله به نیروهای آمریکایی و یا پایگاه های این كشور در عراق دارند.» و هشدار داد كه «اگر چنین اتفاقی روی دهد، ایران بهای سنگینی را برای آن خواهد پرداخت.» همانطور که فونتنروز نیز مورد اشاره قرار داده، سناریوها و پیامدهای احتمالی چندی را می توان در تنش آمریکا و ایران متصور شد. با این حال، تنها متغیری که تهران در نظر نگرفته، این فرضیه است که ترامپ به دلیل شرایط شیوع کروناویروس مایل به شروع جنگ با ایران نیست. ایران که فکر می کند ایالات متحده به دنبال شروع جنگ در شرایط شیوع بیماری نیست، پیش بینی می کند که بعد از آن نیز ایالات متحده همین سیاست را دنبال خواهد كرد. در حالی که پس از اپیدمی کروناویروس، نرخ بیکاری در ایالات متحده آمریکا به سرعت در حال افزایش است. بنابر این یک درگیری نظامی می تواند به اقتصاد این كشور جان تازه ای بخشیده و بیکاری را به یک سطح قابل کنترل برساند. علاوه بر این، پس از شیوع این بیماری که باعث رکود اقتصاد جهانی شده، قیمت نفت خام زیر ٣٠ دلار برای هر بشکه کاهش یافته و خسارتهای جدی به شرکتهای آمریکایی تولیدكننده گاز شیل وارد کرده است. بنابر این، یک درگیری نظامی در خاورمیانه ممکن است باعث افزایش جهانی قیمت نفت و جلوگیری از ورشکستگی شرکتهای نفتی شود. درگیری های منطقه ای به احتمال زیاد تأسیسات نفتی سعودی را تحت تأثیر قرار داده و تولید نفت این كشور را کاهش خواهد داد. این مسأله سبب خواهد شد تا آنها بخشی از سهم خود در بازار جهانی انرژی را از دست بدهند که این موضوع در نهایت موجب جایگزین شدن نفت آمریکا در این بازار خواهد شد. در نتیجه در حالی كه پس از شیوع كروناویروس در جهان بسیاری از مقبولات روابط بین الملل مورد سؤال قرار گرفته و در شرایطی كه طرحهای «پسا كروناویروس» مورد بحث است، لازم است تا از بررسی تنش میان ایران و آمریكا را تحت شرایط «پیشا كروناویروس» دوری نمود.