جواد ظریف و کشف رازهای آشکار

جواد ظریف و کشف رازهای آشکار
با فشار دادن دکمه های + و - می توانید اندازه فونت متن را تغییر دهید.

انتشار فایل صوتی مصاحبه جواد ظریف با یکی از اقتصاددانان اصلاح طلب در یکی از شبکه های خارج از کشور جنجالهای زیادی برانگیخت. ظریف در این مصاحبه از تسلط میدان بر دیپلماسی و تصمیم گیری در کشور سخن گفت و از گروه هایی انتقاد کرد که با هدف پررنگ تر شدن نقش آنها در اداره کشور، همه چیز را امنیتی می بینند و نظر مخالف خود را با این روش در اداره کشور بیان کرد.

واکنشها

وزارت امور خارجه بلافاصله پس از انتشار نخستین بخشهای این مصاحبه سه ساعته، اعلام کرد که فایل صوتی منتشر شده یک فایل تقطیع شده و گزینشی از یک گفتگوی طولانی تر است که قرار نبود منتشر شود. انتشار این فایل با واکنش تند محافظه كاران مواجه شده است. تعدادی از نمایندگان خواستار تعقیب قضایی و حقوقی ظریف با تهمت توهین به قاسم سلیمانی و زیر سؤال بردن خطوط قرمز نظام شدند. گروهی دیگر ضمن وعده تحقیق و تفحص در مورد لو دادن اطلاعات محرمانه به یک شبکه مخالف نظام، از دستگاه قضایی و نهادهای امنیتی خواستند برای "افشای چهره خائنان به ملت و نظام" سریعا وارد عمل شوند. منوچهر متکی، وزیر امور خارجه پیشین و سخنگوی شورای وحدت اصولگرایان، مصاحبه را "ترور سیاسی ناجوانمردانه" سلیمانی دانست.

خبرگزاری فارس سخنان ظریف را خلاف واقع و انتشار این فایل را جزوی از یک پروژه برای مقصر نشان دادن سپاه در مشکلات کشور دانسته است. خبرگزاری تسنیم هم انتشار آن را "خیانت امنیتی" خوانده است. انتقاد روزنامه "وطن امروز" وابسته به مهرداد پذرپاش سیاستمدار محافظه کار و رئیس دیوان محاسبات کشور شاید در نوع خود تندترین حمله باشد. این روزنامه در تیتر اصلی صفحه نخست خود، ظریف را "حقیر" توصیف کرده است. در تازه ترین واکنشها، حسام الدین آشنا رئیس مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری که این مصاحبه ذیل پروژه "تاریخ شفاهی دولت تدبیر و امید" توسط او انجام شده و مسئول حفظ فایل بود، بر اثر انتشار این فایل صوتی، مجبور به استعفا از مقام خود شد و ١٥ نفر از عوامل مرتبط با مصاحبه از سوی دستگاه قضایی ممنوع الخروج شدند.

مضمون مصاحبه 

شاید اغراق نباشد اگر بگوییم که صحبتهای ظریف در چارچوب کلی خود برای آنهایی که تحولات سیاسی ایران را به صورت جدی و با دقت و تأمل دنبال می کنند، حرف تازه ای نبود. آنچه که تازگی دارد، افشای برخی جزئیات و اعتراف سکاندار دستگاه دیپلماسی -از لحاظ نظری- به وقایعی است که نظام همیشه سعی کرده آنها را پنهان و یا انکار کند. مسلما اگر این فایل صوتی پس از خروج ظریف از وزارت امور خارجه منتشر می شد، چنین بحث و مجادله ای را به وجود نمی آورد.

سخنان ظریف در مورد اینکه سپاه قدس با حمایت رهبر مسئول اصلی پروژه مداخله در کشورهای منطقه، حاوی نکته تازه ای نیست، اما آنچه که تازگی دارد، اذعان وی به اینکه وزارت امور خارجه عملا به خدمت سپاه گرفته شده و اینکه سپاه نه تنها هیچ اعتباری برای وزارت امور خارجه قائل نیست، بلکه آن را خودی و شایسته اعتماد نمی داند. اظهارات ظریف راجع به خبر داشتن آمریکا از عزم سپاه برای حمله به پایگاه عین الاسد پیش از وقوع این امر هم تازگی ندارد، اما نکته جدید این است که سپاه با اعزام دو نفر از عناصر خود، آمریکا را از طریق نخست وزیر عراق از این امر آگاه کرد.

سخنان وزیر امور خارجه در مورد تلاش روسیه برای بهره برداری از ایران برای تحقق منافع خود امری است آشکار، اما آنچه که تازگی دارد افشای جزئیات راجع به سنگ اندازی مسکو برای جلوگیری از دستیابی به توافق هسته ای است. روایت او درباره نقش قاسم سلیمانی در قانع کردن پوتین به دخالت نظامی مستقیم در سوریه هرچند که با روایت جمهوری اسلامی مغایرت دارد، اما حداقل برای دنبال کنندگان مسائل ایران و سوریه، نکته تازه ای در خود ندارد. سخنان وی در رابطه استفاده سپاه قدس از هواپیماهای مسافربری برای نقل مهمات و اسلحه به سوریه تازگی ندارد، اما آنچه که جلب توجه می کند اعتراف به استفاده از هواپیماهای هما علاوه بر ماهان برای این منظور است.

این مصاحبه خالی از مغالطه و اطلاعات غیر دقیق هم نیست و در بهترین حالت، نشان از بی اطلاعی و ناآگاهی وزیر امور خارجه ایران از تحولات منطقه دارد. این امر عجیب نیست، زیرا وظیفه و مأموریت ظریف که برای آن پست وزارت امور خارجه به عهده او واگذار شده، مذاکره با دولتهای غربی برای کسب امتیازات و تحکیم نفوذ جمهوری اسلامی در منطقه است. از جمله این موارد، سخنان وی درباره عبور رژیم اسد از بحران و بهبود اوضاع میدانی به نفع این رژیم پیش از ورود مستقیم روسیه به سوریه در سپتامبر ٢٠١٥ و ادعای اینکه سپاه بعد از آن تاریخ، حضور خود را در سوریه افزایش داده و هدف از آن به زعم او نابودی برجام است. در حالی که بر همگان معلوم است که رژیم اسد در آن دوران در بدترین شرایط خود به سر می برد و مخالفان با تشکیل جیش الفتح و موفقیت در تصرف ادلب، در حال پیشروی شگفت انگیز به سمت حماه و لاذقیه بودند. همین شرایط بحرانی و نگرانی از دست دادن ساحل و شکست حزب الله، سپاه قدس و شبه نظامیان مورد حمایتش در نجات رژیم و کنترل اوضاع بود که روسیه را به دخالت مستقیم نظامی واداشت. پررنگ تر نشان دادن حضور سپاه در سوریه بعد از امضای برجام هم به دلیل افزایش نیروهای ایرانی در سوریه در آن مقطع زمانی نبود، بلکه بیشتر به دلیل نوعی رقابت با روسیه است.

دیپلماسی در خدمت توسعه طلبی انقلابی 

انتقاد وزیر امور خارجه از قاسم سلیمانی و زیر سؤال بردن "قهرمانی ها"ی او و متهم کردن سپاه به تلاش برای سنگ اندازی در مسیر توافق هسته ای و تلاش برای نابودی آن را نباید اختلاف در اصول و مبانی با این نهاد تلقی کرد. ظریف معتقد است که اقتدار جمهوری اسلامی ناشی از انقلابی بودن آن است، اما از نظر او برای حفظ نظام که اوجب واجبات است، باید بین دیپلماسی و مداخله نظامی در کشورهای منطقه تعادل برقرار شود. به همین دلیل، بارها با تمجید از قاسم سلیمانی یاد کرده و عقیده خود را اینگونه بیان داشت: اگر سلیمانی در افغانستان و عراق حضور نداشت، من در مذاکره با آمریکا بر سر این دو کشور در سالهای ٢٠٠١ و ٢٠٠٣ دستاوردی نداشتم.

ظریف معتقد است که مداخله نظامی و جنگهای نیابتی در کشورهای منطقه، قدرت چانه زنی اش در مذاکرات با غرب را بالا می برد، اما با اعتراف صریح به مداخله مخالف است. دو روز قبل از انتشار این فایل صوتی، وزارت امور خارجه با صدور بیانیه ای، اظهارات رستم قاسمی، معاون نیروی قدس سپاه در ارتباط با کمک نظامی ایران به حوثی های یمن را تکذیب و آن را خلاف واقعیت و سیاستهای جمهوری اسلامی ایران در یمن دانست. جواد ظریف هرچند که می داند معاون نیروی قدس سپاه، اشراف بیشتری بر فعالیت جمهوری اسلامی در یمن دارد، اما وظیفه خود را تکذیب اظهارتش می داند، زیرا این نوع اعترافات، هم وجهه جمهوری اسلامی را تخریب و هم مأموریتش در مذاکره را دشوارتر می کند.

ظریف خوب می داند سپاه با حمایت رهبر، دست بالا را دارد، اما با توجه به تجربه غنی دیپلماتیک و آشنایی کافی با غرب و مهارت در مذاکره، خواهان ایفای نقش بیشتری در روند سیاستگذاری کلان و تصمیم گیری نظام است. از اینکه سپاه، او را در وقایع مهم محرم نمی داند، دلخور است، اما حاضر است با او همکاری کند و دستوراتش را انجام دهد. برای همین در شورای امنیت ملی پس از سرنگونی هوایپمای مسافربری اوکراینی با موشکهای سپاه اظهار داشت: "دنیا می گوید موشک خورده است. اگر واقعا موشک خورده است بگوید تا ببینم چطور می توانیم علاج کنیم". معتقد است که مأموریتش به عنوان وزیر امور خارجه "توجیه سیاستها و اقدامات نظام" است و برای حفظ موقعیت خود، آماده انجام این مأموریت است. او حاضر است تمامی سیاستهای نظام را حتی اگر به کشته شدن صدها هزار بیگناه، آوارگی میلیونها نفر و ویرانی چند کشور در منطقه منجر شود، توجیه کند. به همین دلیل، مخالفان جمهوری اسلامی، او را "ماله کش اعظم" نامیده اند.

اهداف از درز مصاحبه 

علیرغم اظهارات وزارت امور خارجه مبنی بر اینکه این مصاحبه در قالب پروژه ای با عنوان "تاریخ شفاهی دولت" انجام شده و بخشی از یک سری گفتگوهای بی پرده با مقامات دولتی است و قرار نبود منتشر شود، اما تأکید چند بار ظریف در طول مصاحبه بر عدم انتشار بخشهایی از سخنانش، ادعای فوق را زیر سؤال می برد و نشان می دهد که مصاحبه قرار بود بعد از حذف بخشهایی و احتمالا بعد از پایان کار دولت روحانی منتشر شود. 

نقش داشتن جناح اصولگرا در درز این فایل صوتی با هدف ایجاد اختلال در روند مذاکرات وین برای احیای برجام بعید به نظر می رسد و به احتمال زیاد کار بخشی از میانه روها با هدف جلوگیری از کاندیداتوری احتمالی ظریف در انتخابات، حذف او از صحنه سیاسی و افزایش شانس افرادی دیگر در همین جناح در انتخابات پیش رو باشد. هدف دیگر اینها، انداختن بار مسئولیت در مشکلات کشور بر گردن سپاه و کشاندن مردم به صندوق رأی با استفاده از شگرد انتخاب بین بد و بدتر است.

با این حال، بعید است درز این فایل صوتی به تشویق مردم به مشارکت در انتخابات منجر شود و چه بسا اثری معکوس داشته باشد. به ویژه پس از اینکه روشن شد که سپاه با حمایت رهبری همه کاره کشور است و اینکه انتخابات، نمایشی بیش نیست و تغییر دولتها هیچ گشایشی در کشور ایجاد نخواهد کرد، زیرا دولتها کاره ای نیستند و سپاه برای آنها تعیین تکلیف می کند. نکته آخر اینکه به احتمال زیاد، انتشار این فایل به معنای پایان آینده سیاسی ظریف است و چه بسا به تعقیب قضایی او بعد از پایان مأموریتش در وزارت منجر شود.


اصل این یادداشت روز پنجشنبه ٢٩ آوریل ٢٠٢١ در وبسایت تی آر تی عربی منتشر شده است:
https://buff.ly/3ufGOBv

مقالات دیگر