İran ile Türkiye Arasında 100 Milyon Dolarlık Anlaşma

İran'ın Sosyal Güvenlik Yatırım Şirketi (Shasta), inşaat projelerinin uygulanması ve Arvandan gemi inşa tesislerinin modernizasyonu konularında Türk firmaları ile 100 milyon dolarlık sözleşme imzaladığını açıkladı. Törende Shasta Genel Müdürü Rıza Norouz-zadeh ve "Muff-Invest" Yatırım Şirketi Genel Müdürü Fırat Yılmaz ve "Shes Makine” Gemi İnşa Şirketi Genel Sekreteri Zaynal Klickly de yer aldı. İlk İran yapımı Katamaran Hızlı Feribotunun resmen Türk tarafına teslim edildiği törende yapılan açıklamada anlaşmaların 10 milyon dolarlık kısmının İran’ın inşa ettiği Katamaran Hızlı Feribotu ile ilgili olduğu ve 15 milyon dolarlık kısmın da Huzistan eyaletinde bulunan Arvandan gemi inşa alanının modernizasyonu ve geliştirilmesi ile ilgili olduğu belirtildi. Bu iki proje için 5 milyon dolar civarında işletme sermayesi ayrılacağını belirten şirket yetkilileri, açıklamalarında son projenin de dört yıl içinde Tahran'da 70 milyon dolar değerinde bir ticari bina inşaatını kapsadığını ve inşaat masraflarının Türk şirket tarafından ödeneceğine yer verdi. 

Yargı Başkanından Ev Hapsi Açıklaması 

Yargı Yüksek Makamları Toplantısında konuşan Yargı Başkanı Sâdık Laricani son günlerde birtakım çevrelerce gündeme getirilen ev hapsindeki liderlerin cezasının kaldırılmasına yönelik açıklamalara değindi. 2009 olaylarında da bazı kişilerin ‘popülist’ baskılarla yasal kurumların karşısına dikilmeye çalıştığına işaret eden Laricani, bugün ev hapsi konusunu gündeme getirenlerin 2009’daki ‘fitnecilerinden’ farkı olmadığını söyledi. Laricani, seçim zamanı bazı adayların (Ruhani) seçmenlerine seçimi kazandığında ev hapsi cezalarını kaldıracaklarını söylediğinin rivayet edildiğine dikkat çekerek “siz kimsiniz ki ev hapsini kaldırmak istiyorsunuz” diyerek tepki gösterdi. Milli Güvenlik Yüksek Konseyi kararını gözden geçirip ev hapsini kaldırsa bile yargı erkinin görevinin yeni başlamış olacağını hatırlatan Laricani, bu konuyu sürekli gündemde tutan basın çevreleri ve şahıslar buna bir son vermezlerse gereğini yapacakları uyarısında bulundu. Yargı Başkanının bu açıklamalarına Hükümet Sözcüsü Muhammed Bakır Nobaht tepki göstererek eğer söyleyecek sözü varsa tartışmaları toplumsal düzeye taşımak yerine üyesi olduğu Milli Güvenlik Yüksek Konseyi’nde ele alması tavsiyesinde bulundu. Bilindiği gibi Meclis Başkanvekili ve Tahran Milletvekili Ali Mutahhari de 23 Mayıs Salı günü bu konuya ilişkin yaptığı açıklamada Ruhani’nin halk desteğini almış olması ve halkın bu yöndeki talepleri dikkate alınarak yeni hükümetin bu sorunları çözmek için münasip bir fırsatın hazır olduğunun düşünüldüğünü dile getirmişti. Aynı şekilde bazı milletvekilleri de cumhurbaşkanına mektup yazarak ev hapsinin kaldırılması konusunda daha ciddi adımlar atmasını istediler. 

Urumiye’de Çatışma

İran’ın Batı Azerbaycan vilayetinde bulunan Urumiye şehrinde 27 Mayıs Cumartesi günü PJAK ve Urumiye Sınır Muhafızları Alayı arasında çıkan çatışmada bir binbaşı ve bir astsubay öldürüldü ve yedi asker yaralandı. 

Yerel İdareciler Mahkemeye Çağrıldı

Tahran Adliyesi Genel Başkanı Gulam Hüseyin İsmaili ülke genelinde bazı valiler, kaymakamlar ve yetkililer hakkında seçimlerde usulsüzlük yaptıkları için dosya hazırlandığını söyledi. İsmaili ayrıca Tahran vilayetinde ve şehirlerinde de 150’den fazla seçim usulsüzlüğü dosyasının hazırlandığını bildirdi.

AKK Seçim Sonuçlarını Onayladı 

İçişleri Bakanlığı Sözcüsü Selman Sâmâni, Anayasayı Koruyucular Konseyinden seçim sonuçlarının onaylandığına ilişkin mektubun geldiğini açıkladı. Sâmâni ayrıca, seçim faaliyetlerindeki şikayetlerin ve raporların konsey tarafından incelendiğini ve bazılarının ilgili yargı kurumlarına gönderildiğini de ifade etti.

Said Celili’den “Paralel Hükümet” Açıklaması

Ali Hamenei’nin Milli Güvenlik Yüksek Konseyindeki Temsilcisi ve Düzenin Yararını Teşhis Konseyi üyesi olan Said Celili geçen hafta uzmanları ‘halkın gerçek sorunlarının tespiti ve çözüm yolları’ için kendi ofisiyle iş birliğine davet etmişti. %57 oyla yeniden cumhurbaşkanı seçilen Hasan Ruhani henüz hükümeti kurmadan Celili tarafından bu yönde gerçekleşen bir davet girişimi tartışma yaratmış ve gölge hükümet kurma şeklinde yorumlanmıştı. Celili bu kez de seçim sonucundan dolayı çalışmayı bırakmamaları gerektiğini ve ‘Gölge Hükümete’ her zamankinden daha fazla ihtiyaçları olduğunu söyledi.

Ali Lâricani Yeniden Meclis Başkanı Seçildi 

Ali Lâricani, tek aday olarak girdiği İran İslami Şura Meclisi Başkanlık seçiminde 290 milletvekilinden 206’sının oyunu alarak yeniden meclis başkanı oldu. Mesud Pızişkiyan 179 oyla birinci başkanvekili ve Ali Mutahhari 163 oyla ikinci başkanvekili seçildi. 12 kişinin bulunduğu Meclis Başkanlık Divanında Ekber Rencberzâde, Muhammed Hüseyin Ferhengi, Emir Hüseyin Gazizâde Haşimi, Golam Rıza Kâtib, Muhammed Ali Vekili ve Ahmed Emir Abâdi Ferhani kâtip, Muhammed Aşuri, Behruz Nimeti ve Esedullah Abbasi de gözcü olarak seçildiler. Bir önceki döneme göre çok fazla değişiklik bulunmayan Başkanlık Divanında Sünni milletvekili Muhammed Kasım Osmani’nin yerine Esadullah Abbasi, Ali Asgar Yusuf Nejadi’nin yerine de Muhammed Hüseyin Ferhengi seçildi. Seçim sonrası hükümetin Sünnilere yönetimde daha çok yer vermesi beklenirken 38 yıl aradan sonra ilk defa meclis başkanlık divanına seçilmiş olan bir Sünni milletvekilinin konumunu kaybetmesi Sünni çevrelerde şaşkınlık yarattı.

Muhsin Ejei’den Casusluk Açıklaması 

Yargı Sözcüsü Muhsin Ejei yaptığı açıklamada Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani'nin Kültür Danışmanı Hüsameddin Aşina’nın yakınlarından birinin Devrim Muhafızları Ordusu tarafından casusluk suçuyla tutuklandığını söyledi. Tutuklu kişinin ismini vermeyen ve soruşturmanın devam ettiğini belirten Ejei olayın cumhurbaşkanının danışmanıyla ilgisi olmadığını ifade etti.

Ejei’nin ‘ilgisi yoktur açıklamasına’ rağmen konuyu Ruhani ile ilişkilendirerek paylaşması, her türlü aracı hükümete karşı psikolojik baskı unsuru olarak kullanacaklarını göstermektedir.

Belediye Meclislerindeki Kadın Sayısı Düştü 

Bu dönem ülke genelinde 31 vilayetin merkezlerindeki belediye meclislerine giren kadın sayısı 66’dan 42’ye gerileyerek %36,4 oranında düşmüştür. Sistan ve Belucistan vilayetinin şehir ve köy belediye meclislerindeki kadın sayısı büyük bir artış göstererek 415’e yükselmiştir. Ülkenin en mahrum bölgesinde insanların muhafazakâr tutum takınarak kadını asosyalleştirmesi beklenirken böyle yüksek oranda siyasal yaşama katılım ülkede sürpriz olarak karşılandı.

Sistan ve Beluçistan vilayeti yoğun olarak Sünnilerin yaşadığı bir bölgedir.

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsünden Suriye Açıklaması

İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü 30 Mayıs’ta yaptığı açıklamada, 4 Mayıs’ta Türkiye ve Rusya ile yapılan anlaşmaya uygun olarak Suriye’de oluşturulacak “çatışmasız bölgelere” ihtiyaç duyulması halinde asker gönderebileceklerini söyledi.

Aliyev ve Ruhani Telefonda Görüştü

Telefon görüşmesi gerçekleştiren İran ve Azerbaycan Cumhurbaşkanları ikili ilişkilerin tüm alanda geliştirilmesine ve derinleştirilmesine vurgu yaptı. Ruhani’yi arayarak yeniden cumhurbaşkanı seçilmesini kutlayan Aliyev iki ülke ilişkilerinin özellikle son dört yılda kat ettiği gelişmenin istisnai bir dönem olduğunu belirterek ilişkilerin daha da iyileştirilmesini istedi.

Katar Emiri ile Ruhani Telefonda Görüştü

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Katar Emiri Şeyh Temim bin Hamad Al Sani ile gerçekleştirdiği telefon görüşmesinde ikili ilişkilerin geliştirilmesi ve bölgede istikrarın korunmasına işaret ederek, içinde bulunduğumuz Ramazan ayının Müslümanlar arasındaki dostluğu ve kardeşliği artırdığını belirtti. Ruhani “Bizim dış politikadaki temel ilkemiz özellikle Körfez ülkeleri ile ilişkilerimizi artırmak ve var olan sorunları bertaraf ederek kardeşlik hukukunu geliştirmektir” ifadelerini kullandı. Bölgede var olan tüm sorunların karşılıklı müzakere ve diplomasi ile çözülmesi gerektiğini ve İran’ın da buna hazır olduğunu söyledi.

İran’ın Şanghay İşbirliği Örgütü ve Avrasya Ekonomik Birliği Görüşmeleri

Rusya’da 1-3 Haziran 2017 tarihlerinde düzenlenen St. Petersburg Uluslararası Ekonomi Forumu’na (SPIEF) katılan İran İletişim ve Bilgi Teknolojileri Bakanı Mahmud Vaizi, katıldığı panellerde İran’ın Şanghay İşbirliği Örgütü (SCO) ve Avrasya Ekonomik Birliği (EEU) oluşumları hakkında açıklamalarda bulundu. Bölgenin şartları ile İran’ın bölge içindeki önemine atıfta bulunan Vaizi, bölgesel iş birliğinin öneminin giderek artması ile İran’ın Şanghay İşbirliği Örgütü için önemli bir ülke olduğuna ve tam üyelik ile birlikte ülkesinin daha etkin bir rol üstlenebileceğini belirtti. Aynı zamanda bölgede büyük bir öneme sahip olan Avrasya Ekonomi Birliği ile ilişkileri geliştirmeye çalışan İran tarafı, forum süresince yaptığı görüşmelerde de bu konuda da önemli aşamalar kat etti. Bakan Mahmud Vaizi ve AEB Ticaret Bakanı Veronika Nikişina, Ekonomi Forumu'nda bir araya gelerek İran ile AEB arasında serbest ticaret bölgesi anlaşması imzalanması konusunda görüş alışverişinde bulundu. Bu adımların İran’ın birliğe üyeliği konusunda ülkeye katkı sağlayacağını belirten Vaizi, Tahran’ın bu anlaşmanın tamamlanması için elinden geleni yapacağına sözlerinde yer verdi.

Bilgi ve İletişim Teknolojileri’nde 1 Milyon İstihdam Kapasitesi

İran Kooperatif, Çalışma ve Sosyal Refah Bakanlığı’ndan bir yetkili tarafından yapılan açıklamaya göre halihazırda 600 bin kişiyi istihdam eden ve bu yıl içerisinde 100 bin ila 120 bin arası yeni istihdam imkânı yaratılacak bilgi ve iletişim teknolojileri sektörünün istihdam kapasitesi şu an için 1 milyon kişi. Açıklamaya göre, bu yıl yaratılması planlanan işlerin 60,000 ila 70,000 civarındaki kısmı değeri yaklaşık 214 milyon dolar olan İran'ın bilgisayar oyun pazarına ait.

İran Medyasının 462 Yıl Önce Yapılan Amasya Barış Antlaşması Duyarlılığı

23 yıl süren Osmanlı ve İran arasındaki çatışmanın ardından 29 Mayıs ve bazı kaynaklara göre 1 Haziran 1555 tarihinde ilk kez Kanuni Sultan Süleyman ve I. Şah Tahmasb arasında Amasya’da bir barış antlaşması yapıldı. Bu antlaşmaya göre Ermenistan ve Gürcistan Osmanlı ve İran arasında eşit olarak paylaşıldı. Amasya antlaşması Mezopotamya’yı da içine almaktaydı ve bugünkü Irak topraklarında Osmanlı’nın payına düşen kısım İran’a verilen kısımdan daha çoktu. Kerbela ve Necef Osmanlı’ya ait bölgede yer aldığından dolayı Osmanlı, İranlı ziyaretçilerin bu iki şehre rahat bir şekilde gidiş gelişlerini de güvence altına almıştı. Bu antlaşmayla Osmanlı devleti Mezopotamya yoluyla Basra Körfezine de ulaşma imkânı buldu. Her ne kadar Osmanlı ve İran arasında sınır çizgileri tam olarak belirlenmiş olamasa da Amasya Barışı Antlaşması 20 yıl devam etti.

İran’da Geçici Evlilikler AIDS’i Tetikliyor

İran Sosyologlar Vakfı Yönetim Kurulu Üyesi Şirin Ahmedniya, HIV virüsünün bayanlarda, özellikle de genç bayanlarda erkekler göre daha çok artış göstermesinin tehlikeli boyutlarda ve kaygı verici olduğunu açıkladı. İran’da en çok korunmayan cinsel ilişki yolla bulaşan üçüncü dalga AIDS hastalığı ile karşı karşıya olunduğunu açıkladı. Toplumda AIDS’ten en çok kadınların zarar gördüğünü, İran’da yapılan geçici evliliklerin AIDS hastalığının daha çok yayılmasına sebep olduğunu vurguladı.

Ayrıca Aids Uzmanı Zehra Golaminejad da HIV taşıyıcılığı konusunda en tehlikeli grup olan uyuşturucu bağımlılarının ve seks işçilerinin kontrol altına alınmaması, toplumda telafisi mümkün olmayacak sosyal problemlere ve iktisadi zararlara sebep olmaktadır dedi. Zehra Golaminejad açıklamasının devamında, HIV virüsünün kadınlarda giderek arttığını, örneğin 2002 yılında bu virüsü taşıyanların %5’i kadınlardan oluşurken 2014 yılında bu rakamın %33’e çıktığını ve mecburi olmamasına rağmen en basit önlemlerden olarak evlenmeden önce Aids testi yaptırılmasının gerektiğine inandığını söyledi.

İran’da Kiralık Rahimden Yararlanma Kaygı Verici Boyutta

Kadın Hastalıkları Derneği Başkanı Azam Sadaat Musevi, İran’da kısırların ve jinekolojinin kiralık rahimden aşırı derecede faydalanmasının ülke kültüründe kaygıya neden olduğunu söyledi. Azam Sadaat Musevi, dünyanın hiçbir yerinde kiralık rahimden faydalanmanın gönülden bir arzu olmadığını, tüm dünyada kiralık rahimden faydalanmanın özel şartları olduğunu ve Dünya Sağlık Örgütünün annenin rahminin özelliğini yitirmiş olma koşuluyla kiralık rahimden faydalanmasına izin verdiğini sözlerine ekledi. Musevi, ayrıca İran'da kiralık rahimden faydalanma oranının tam rakamlarının olmadığını, ancak bu durumun yüksek boyutlarda olduğunu herkesin bildiğini ve bunun İran’ın toplumsal geleneğini değiştirmesinden korktuğunu dile getirdi. 

12. Kabinenin Muhtemel Listesi

Meclis ümit grubu üyesi Ebu’l-Fazl Suruş, kendi telegram kanalında İran’da yeni kurulacak 12. Hükümetin muhtemel kabine üyelerinin aşağıdaki isimler olabileceğini açıkladı:

• Dışişleri Bakanlığı: Muhammed Cevad Zarif
• Cumhurbaşkanı Yardımcısı ve Atom Enerjisi Kurumu Başkanı: Ali Ekber Salihi
• Eğitim-Öğretim Bakanlığı: Muhammed Ali Necefi
• Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı: İshak Cihangiri
• Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı (İkinci seçenek): Mesud Pozeşkiyan
• İktisat ve Maliye Bakanlığı: Tahmasb Mezahiri veya Mesud Nili
• Bilim, Araştırma ve Teknoloji Bakanlığı: Ferci Dana veya Settari ya da Mirzade
• Cumhurbaşkanlığı Genel Sekreteri: Mahmud Vaizi ve Cemşid Ensari
• Cumhurbaşkanlığı Meclis Yardımcısı: Emiri, Mejid Ensari veya Rehmani Fazli

Dışarıdaki Futbol Karşılaşmasının Yenilgisi İçeride Siyasi Rövanşa Dönüştü

29 Mayıs 2017 Pazartesi günü Birleşik Arap Emirlikleri’nin Hazza Bin Zayed Stadında yapılan Asya Şampiyon Kulüpler kupası karşılaşmasında İran futbolunun temsilcisi sayılan Tahran İstiklal futbol takımının Birleşik Arap Emirlikleri’nin El-Ayn takımı karşısında 6-1 yenilmesi Tahranlıları ve taraftarlarını çok rahatsız etti. Bu durum aynı zamanda Muhammed Bakır Kalibaf ve Seyyid İbrahim Reisî taraftarları ile Hasan Ruhai taraftarları arasında da tartışmaya sebep oldu. Tartışmalar daha çok İstikbal futbol takımının İran tarihinde en ağır yenilgiyi Arap ülkelerinden bir takımın karşısında almasını “bu takım Ruhani hükümetinin takımıdır ve spor siyasetten ayrı değildir” diye eleştiren bir twitter çerçevesinde gelişti. Daha sonra Usulgera taraftarları tarafından Ruhani’yi eleştiren birçok tweet yayımlandı.