Haftalık Basın Özeti 4-10 Mayıs 2019

Haftalık Basın Özeti 4-10 Mayıs 2019
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

Ruhani’den Nükleer Anlaşma Resti

Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, 8 Mayıs Çarşamba günü Bakanlar Kurulunda yaptığı açıklamada İran’ın nükleer anlaşmadaki çıkarları korunmazsa 60 gün içinde uranyum zenginleştirme seviyesini artıracaklarını duyurdu. ABD’nin nükleer anlaşmadan çekilmesinden sonra anlaşmanın diğer taraflarının İran’ın kazanımlarını koruyacak adımları atamadığını belirten Ruhani, İngiltere, Fransa, Almanya, Çin ve Rusya’ya mektup gönderdiğini; bu mektubunda, anlaşma kapsamında uranyum zenginleştirmede 300 kilogramın üzerine çıkıldığında fazlasını başka ülkelere sattıklarını ve karşılığında öğütülmüş uranyum oksit (sarı kek) aldıklarını ancak bugünden itibaren zenginleştirilmiş maddeleri ve ağır su satışının durdurulacağını söyledi. İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi de Nükleer anlaşmadaki üye ülkelere hitaben bir bildiri yayımlayarak İran’ın Nükleer anlaşmanın 26. ve 36. maddelerinde belirtilen haklarını kullanırken 8 Mayıs itibariyle yerine getirmesi gereken bazı sorumluluklarını askıya alacağını bildirdi.

ABD’den İran’a Yeni Yaptırımlar

Beyaz Saray ABD Başkanı Trump’ın imzaladığı başkanlık kararnamesiyle İran’a demir, çelik, alüminyum ve bakır sektörlerini hedef alan yeni yaptırımları uygulamaya koydu. ABD’nin İran’la nükleer anlaşmadan ayrılmasının 1. yıl dönümüne rastlayan kararname hakkında Trump, İran’ın nükleer anlaşma sürecinde terör odaklarına destek vermeye devam ettiğini, füzeler geliştirdiğini ve bölgesel çatışmalarda rol oynadığını savunarak, “Aldığımız kararlar neticesinde artık İran rejimi terörü destekleme fonlarını bulmakta zorlanıyor, ekonomisi beklenmedik bir depresyona giriyor, hükûmet gelirleri kuruyor ve enflasyonu kontrolden çıkıyor.” değerlendirmesinde bulundu.

Bolton: ABD İran’ı Caydırmak İçin Bölgeye Vurucu Kuvveti Konuşlandırıyor

ABD Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton, Tahran’dan gelen tedirgin edici açıklamalardan sonra ABD’nin herhangi bir saldırıya karşı bölgeye vurucu kuvvet yerleştirerek misilleme yapacağı açıklamasında bulundu. Konuşlandırılan bu kuvvetlerin İran için “caydırıcı” nitelikte olduğunu vurgulayan Bolton, İran’ın yakın gelecekte bir saldırı yapacağını beklemediklerini söyledi. Bolton ayrıca, “ABD savaş arayışında değil ama Devrim Muhafızları veya normal İran kuvvetleri tarafından yapılan saldırılara cevap vermeye tamamen hazırız.” dedi.

Fransa Nükleer Anlaşmada Kalması için İran’a Çağrıda Bulundu

Fransa, Tahran’dan gelen endişe verici açıklamalardan sonra İran’a nükleer anlaşmadaki tüm yükümlülüklere uymaya devam etmesi konusunda çağrıda bulundu. Ayrıca gerginliğin tırmanmasına neden olacak her türlü davranış ve açıklamaya karşı uyardı. Fransa Dışişleri Bakanlığı sözcüsü Olivier Gauvin, “Fransa, anlaşmanın tam olarak uygulanmasını ve İran’ın finans ve ihracat kanallarının açık kalmasını sağlamaya kararlıdır.” dedi.

Selami: Düşmanların İran’a Karşı Başka Seçenekleri Kalmadı

8 Mayıs Çarşamba Günü Tahran’daki askeri bir etkinlikte konuşan Binbaşı General Hüseyin Selami, İran ile kibirli güçlerin arasındaki çatışmanın en yüksek noktasına ulaştığını söyledi. “İslam Devrimi’nin düşmanları bugün fiziksel, ekonomik, kültürel ve sosyal alanlarda İran’a karşı kapsayıcı bir savaş yürütmektedir.” diyen Selami, bu düşmanların İran’a karşı tüm olanaklarını tükettiğini ve artık harekete geçme kapasitelerinin veya gücünün kalmadığını ekledi.

İran’ın Nisan Ayındaki Petrol Dışı Ticareti

Gümrük istatistiklerine göre İran’ın petrol dışı ticareti 2019 Nisan ayında 4,87 milyar dolardır. Bu rakam geçen yılın aynı dönemine göre %13,5 düşüş göstermektedir. Verilere göre bu dönemde İran ihracatı yaklaşık 2,54 milyar dolar olmuştur ve geçen yılın aynı dönemine göre %19 düşüş göstermiştir. İthalat ise 2,33 milyar dolar olarak kaydedilmiştir.

İran Sanayi Sektöründe Üretici Fiyat Endeksinde Artış

İran İstatistik Kurumuna göre sanayi sektörünün 2018 yılında ortalama üretici fiyat endeksi bir önceki yılın aynı dönemine göre %64,6 oranında artmıştır. Sanayi üretici fiyat endeksindeki artış, çoğunlukla önceki çeyreğe göre %12,6 artış kaydederek kömür üretimi endüstrisi-petrol rafinerileri alt sektöründe yükselen üretici enflasyonundan kaynaklanmıştır.

İran Konut Fiyatlarında Artış

İran İstatistik Kurumuna göre 2019’un ilk aylarında metrekare başına konut fiyatı geçen yılın aynı dönemine göre %82 artış göstermiştir.

İran’ın İlk Rasathanesi 800 Yaşında

İran’ın ilk rasathanesi 800 yıl önce İlhanlı hükümdarı Hülagu Han Döneminde Hoca Nasıreddin Tusi tarafından Meraga’da inşa edildi. İranlı meşhur filozof, yıldız bilimcisi ve matematikçi Nasıreddin Tusi’nin İran’a bıraktığı bir yadigâr olan Meraga Rasathanesi yalnızca yıldızların gözlemlendiği bir yer olmaktan ziyade birçok farklı bilim dalında eğitimin verildiği bir medrese işlevi de görmekteydi. Bu medrese gökkuşağı oluşumunun sebeplerini ortaya koymuş olan Kutbeddin Şirazi gibi ünlü gökbilimcileri yetiştirdi. Meraga Rasathanesine Hülagu Han’ın kardeşi Kubilay Han’ın hâkimiyetinde bulunan Çin’den gökbilimciler gelip çalıştı. Timur’un torunlarından hükümdar ve aynı zamanda bir gökbilimci olan Uluğ Bey, Semerkand’da bir rasathane kurarken Meraga Rasathanesinden uzmanları Semerkand’a davet etti. Teklifi reddedildiği için Uluğ Bey verdiği emirle Meraga Rasathanesi’ni yıktırdı. Meraga Rasathanesi geçmişte Hindistan’da bulunan Ujjain, Danimarka’da Uranienborg ve Çin’de ise Şangay gibi rasathanelere model oldu.

İran Ekonomik Kriz Sebebiyle Afganistanlı Sığınmacıları Sınır Dışı Edebilir

İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Erakçi, ABD ambargoları sebebiyle İran’ın millî geliri sert biçimde düşmeye devam ederse İran’ın ülke içindeki Afgan mültecilere derhal İran’ı terk etmeleri çağırısında bulunabileceklerini ifade etti. Erakçi, İran’da üç milyon Afganistanlının yaşadığını, bunların iki milyon kadarının bir işle meşgul olduğunu ve bu çalışan kesimin her yıl İran ekonomisinden üç ila beş milyar avronun dışarı çıkmasına sebep olduğunu açıkladı. Erakçi’nin açıklamalarına göre İran okullarında 468.000 civarında Afganistanlı öğrenci eğitim almakta, her bir öğrenci için devlet yıllık 600 avro harcamada bulunmaktadır. 23.000 civarında Afgan öğrenci ise üniversitelerde tahsil görmekte ve her bir üniversite öğrencisi yıllık İran’a 15.000 avroya mal olmaktadır. Bu ise devlet için yılda toplam 8 milyar avroluk bir harcama anlamına gelmektedir. Erakçi, ambargolar devam eder ve İran’ın en önemli gelir kalemi olan petrol gelirleri sıfıra inerse devletin alacağı yeni ekonomik önlemler kapsamında Afgan mültecileri sınır dışı edilebileceğini belirtti. İran’ın böyle bir tedbir alması durumunda Batı’ya kitlesel bir Afgan göçünün yaşanması durumunda Avrupa ülkeleri için yeni bir güvenlik riski ortaya çıkacaktır.

Ali Zerefşan’ın Millî Kütüphane ve Arşiv Kurumu Hakkındaki Açıklamaları

19 Ordibeheşt Millî Vesikalar ve Yazılı Miras Günü münasebetiyle Tahran’daki Millî Kütüphane binasında bir program düzenlendi. İran Milî Kütüphane ve Arşiv Kurumu Başkan Yardımcısı Ali Zerefşan, programda yaptığı konuşmada kütüphanedeki vesikaların muhafaze edilmesi yanında bunların uygun şartlarda araştırmacıların ve halkın erişimine sunulmasının da kurumun asli görevlerinden biri olduğunu dile getirdi. Ali Zerefşan, 1970 yılında meclisin onayıyla kurulan Millî Kütüphane ve Arşiv Kurumunda; devlet kurumları ile bakanlıklardan gönderilen devlet vesikalarının ve halkın bağışladığı veya halktan satın alınan belgelerin bulunduğundan söz etti. Zerefşan, halkın elinde bulunan ve Millî Kütüphaneye bağışlanan belgelerin kurumun uzman kadrosu tarafından değerlendirildiğini ve bir fiyat biçilerek karşı tarafa ödeme yapıldığını belirtti. Kütüphanedeki devlet vesikaları hakkında bilgi paylaşan Zerefşan, şimdiye kadar yargı erkinin ve Petrol Bakanlığının tarihî vesikalarını Millî Kütüphane ve Arşiv Kurumuna bağışladığını kaydetti. Zerefşan, kuruma bağışlanan devlet belgelerinin geçerliliğinin olmadığını ve güncelliğini yitirdiğini belirtti. Zerefşan ayrıca kurumun 12 eyalet merkezinde de belge arşivleme faaliyetine başladığını bunların bazılarının bölge, bazılarının ise eyalet düzeyinde faaliyet gösterdiğini açıkladı. Millî Kütüphane ve Arşiv Kurumu Başkan Yardımcısı, eyaletlerde bulunan arşiv merkezlerindeki belgelerin yaklaşık olarak %3’ünün dijital ortama kaydedildiğini Millî Kütüphane Kurumunun da bu faaliyet içerisinde olduğunu, dijital ortama aktarma projesinde maruz kalmış belgelere öncelik verildiğini söyledi. Belgelerin korunması hususunda İran Millî Kütüphanesinin başarısından da söz eden Zerefşan, arşivde bulunan en eski belgenin 714 yıllık bir geçmişe sahip olduğunu aktardı. Ayrıca vesikaların korunması ve onarımı hakkında 21 ayrı ülkeden gelen resmî kütüphane heyetlerine eğitim amaçlı atölye faaliyeti düzenlediklerini açıkladı.

Tarihî Tebriz İki Kapılar Çarşısı’nda Yangın

Tebriz Kapalı Çarşısında 8 Mayıs Çarşamba akşamı çıkan yangın yaklaşık dört saatte söndürüldü. Son verilere göre 19’u itfaiyeci 29 kişi yaralandı. Birçok mağazanın zarar gördüğü yangında ilk belirlemelere göre yangının kuaför malzemesi satışı yapan dükkânlardan birinde meydana gelen patlamayla başladığı kaydedildi. 2010 Temmuzunda UNESCO tarafından Dünya Mirası Listesi’ne alınan Tebriz Kapalı Çarşısında 40 meslek dalının icra edildiği 5 bin 500 dükkân ve mağaza bulunuyor.