Dışişleri Bakanı Zarif Milletvekillerinin Sorularını Yanıtladı

5 Temmuz Pazar günü, Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, Meclis Genel Kurulunda Bakanlığın politikaları hakkında milletvekillerine Dış Politika ve Ekonomi Diplomasisi başlıklı bir rapor sundu. Zarif, ilk kez 11. Dönem Meclisi milletvekillerinin karşısına çıktı ve özellikle Nükleer Anlaşma süreci ile ilgili ağır eleştirilere maruz kaldı. Zarif ise eleştirilere teşekkür ederek ABD’nin İran’a yönelik politikalarında reformcu, muhafazakâr, liberal ve radikal tanımadığını hepimiz aynı gemideyiz ifadesi ile aktardı. Zarif’in bu sözlerine karşın milletvekillerinden “yalan duymak istemiyoruz” gibi sesler yükseldi. Cevad Zarif, konuşmasının bir bölümünde ise 3 Ocak’ta ölen Kudüs Gücü Komutanı Kasım Süleymani ile ilişkilerine değindi. Süleymani ile her hafta görüştüklerini ve çalışmaları koordineli yürüttüklerini belirtti.

11. Dönem Meclisi, ilk 40 gününde 12 oturum düzenlemiş, bu oturumların 8’ine bakanlar katılmıştır.

Meclis Cumhurbaşkanı Ruhani’ye Soru Önergesi

Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’ye milletvekilleri tarafından soru önergesi yöneltildi. Ekonomiye ilişkin önerge 130 milletvekilinin imzasını taşımaktadır. Soru önergesi, Meclis Başkanlığına gönderildi. Milletvekillerinin sorduğu beş soru ise şu temalardan oluşmaktadır: (1) Ulusal para birimi neden yabancı paralar karşısında düşüşe geçmektedir? (2) Konut ve araba piyasasında görülen enflasyonun sebebi nedir? Hükûmet neden konut ve araç fiyatlarının ve kalitesinin sağlanması için temel adımlar atmadı? (3) KOEP’te başarısızlıkların nedeni nedir? (4) Hükûmet koronavirüs salgını nedeniyle zarar gören sektörlere yardım edebildi mi? (5) Nisan 2018’de doların 4.200 tümen olarak açıklandığından bu yana kaç milyon dolar piyasaya sürüldü. Bu dolarlara ne oldu ve enflasyonu kontrol altına almadaki etkisi ne oldu?

Anayasanın 88. maddesine göre İslami Şûra Meclisinin üye tam sayısının en az dörtte biri Cumhurbaşkanına soru sorma hakkına sahiptir. Cumhurbaşkanı ise bu soruları bir ay içerisinde cevaplamakla yükümlüdür.

Koronavirüs Can Almaya Devam Ediyor

7 Temmuz Salı günü, İran’da koronavirüs salgınına bağlı ölümlerin sayısı İran Sağlık Bakanlığı Sözcüsü Sima Sadat Lari tarafından 200 olarak açıklandı. Bu rakam salgının başlangıcından beri görülen en yüksek rakamdır. Lari, Çarşamba günü ise özellikle Huzistan, Doğu ve Batı Azerbaycan, Kürdistan, Kirmanşah, Hürmüzgan, Buşehr, Horasan-ı Rezevi ve İlam eyaletlerinin kırmızı bölgeler, Tahran, Isfahan, Mazenderan, Gülistan, Elburz, Kirman, Yezd, Sistan-Beluçistan, Hemedan, Zencan ve Erdebil vilayetlerinde risk olduğunu ifade etti. İnsanların mecbur olmadıkça yolculuk yapmamaları gerektiğini söyledi ve özellikle Horasan-ı Rezevi ve Mazenderan’a yolculuk yapmamaları konusunda uyardı.

Tacgerdun’un Milletvekilliği Düşürüldü

8 Temmuz Çarşamba günü Meclis gündeminde Geçsaran Milletvekili ve Meclis Plan ve Bütçe Komisyonu Eski Başkanı Gulam Rıza Tacgerdun’un milletvekilliği kapalı oturumda ele alındı. Tacgerdun, sonuçların bildirilmesinden önce oturumdan ayrıldı. Kullanılan 251 oydan 102’si Tacgerdun lehine, 128’i aleyhine, 21 oy ise çekimser olarak kayda geçti. Oylama sonucu Tacgerdun’un milletvekilliği düşürüldü.

Tacgerdun, yolsuzluk suçlamaları ile adı anılan milletvekilidir. Geçen hafta yapılan bir röportajda “Benim camım kirli olabilir ama sizin de mendiliniz bu camı silmek için temiz değil.” ifadesinde bulunmuştu.

Kemalvendi: Natanz Nükleer Tesisindeki Patlama Büyük Hasar Bıraktı

İran Atom Enerjisi Kurumu Sözcüsü Behruz Kemalvendi 5 Temmuz Pazar günü yaptığı açıklamada Natanz Nükleer Tesisi’nde geçen hafta meydana gelen yangının İran’ın uranyumu zenginleştirmek için kullanılan santrifüjlerin gelişimini yavaşlatacak önemli bir hasara yol açtığını söyledi. İran’ın hasarlı yapıyı gelişmiş ekipmanlar ve daha büyük bir yapıyla yeniden inşa edeceğini söyleyen Kemalvendi, patlamanın meydana geldiği alanın ABD’nin 2018’deki Nükleer Anlaşma’dan çekilme kararından sonra aktif hâle getirildiğini belirtti.

Tangsiri: İran Güney Kıyıları Boyunca Yeraltı Füze Üslerine Sahip

Devrim Muhafızları Ordusu Deniz Kuvvetleri Komutanı Ali Rıza Tangsiri 5 Temmuz Pazar günü verdiği röportajda İran’ın Basra Körfezi ve Umman Denizi boyunca karada ve denizde füze üsleri kurduğunu söyledi. Tangsiri, bu füze üslerinin bazılarının yeraltında olduğunu bazılarının ise yüzebildiğini iddia etti. İran düşmanlarının hâlihazırda bu üslerin varlığını bildiklerini fakat nerede olduklarını doğru bilmediklerini vurgulayan Tangsiri, İran’ın Hürmüz Boğazı’ndan geçen her gemiyi dikkatle izlediğini söyledi.

Cevad Zarif’in Mekik Diplomasisi Devam Ediyor

Dışişleri Bakanı Cevad Zarif 6 Haziran Pazartesi günü Akdeniz Diyalogları (Rome MED2020) çerçevesinde katıldığı video konferansta bölgesel ve uluslararası konularda açıklamalarda bulundu. Açıklamalarında salgının bölgesel ve küresel etkisine değinen Zarif aynı zamanda ABD tarafından İran’a uygulanan maksimum baskı politikasını da eleştirdi. Diğer taraftan Suriye, Yemen ve Libya hakkında da çeşitli açıklamalarda bulunan Zarif, bu ülkelerdeki sorunların diplomasi yoluyla çözülebileceğinin altını çizdi.

İran ve Suriye Arasında Hava Savunma Anlaşması

İran Genelkurmay Başkanı Tümgeneral Muhammed Bakıri ile Suriye Savunma Bakanı Ali Abdullah Eyyub 8 Haziran Çarşamba günü askerî iş birliğini genişletmeyi amaçlayan bir anlaşma imzaladılar. Suriye’nin Hava Savunma sistemlerinin İran tarafından geliştirilmesini de içeren anlaşmanın asıl amacının Suriye’de bir süredir engellenemeyen İsrail saldırıları olarak değerlendirilmektedir. Diğer taraftan anlaşmaya istinaden yaptığı açıklamalarda ABD’nin Suriye’ye uyguladığı Sezar Yaptırım Yasası’nı da eleştiren Bakıri, Kuzey Suriye’deki terörist unsurlarla ilgili Türkiye’nin Esed rejimiyle müzakere etmesi gerektiğini vurguladı.

Çabahar Limanı Gündemden Düşmüyor

Geçtiğimiz hafta Serbest Ticaret Bölgesi’ne entegrasyonuyla gündem olan Çabahar Limanı’nda, limanın İran ve bölge ülkeler için önemini arttıracak yeni bir adım daha atıldı. İran’a Hint Okyanusu’na doğrudan erişim imkânı sağlayan tek liman olma özelliğini taşıyan Çabahar Limanı’nı Pakistan ve Afganistan sınırlarına yakın Zahidan kentine bağlayacak büyük demiryolu projesinin ilk rayları 7 Temmuz’da yapılan bir törenle döşenmeye başlandı. 628 km’lik demiryolunun 150 km’lik kısmının 2021’in Mart ayında, kalanının ise 2022 yılında tamamlanması bekleniyor. Afganistan, İran ve Hindistan’ı ortak bir paydada buluşturan liman üç ülke için de büyük önem taşıyor. Zira okyanusa kıyısı olmayan Afganistan’ın deniz ticaretini kolaylaştıracak liman, Hindistan’a da Çin ve Pakistan’a ihtiyaç duymadan Orta Asya ülkelerine erişim imkânı sağlayacak. Üstelik Hindistan Denizcilik Bakanı Mandaviya’ya göre liman Hindistan’ın lojistik maliyetini %20 azaltacak. Aynı zamanda ABD yaptırımlarından muaf tutulan liman, İran ekonomisinin de nefes almasını sağlayacak. Hatta Çabahar Serbest Ticaret Bölgesi Müdürü’ne göre Liman Süveyş Kanalı’nın yerine geçecek potansiyelde.

Hükûmet Ekonomide Sorumluluktan Kaçıyor

2020 yılının başlamasıyla ABD ile ilişkilerinde çıkmaza giren, petrol ticaretinde dip seviyeleri gören İran’da bugünlerde enflasyon ve döviz piyasasındaki dalgalanmalar başta olmak üzere pek çok ekonomik parametre alarm vermekte. Ancak hem Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani hem de üst düzey yetkililer ekonomiye ilişkin verdiği demeçlerde ülkenin ekonomik durumunda hükûmetin sorumluluğuna dair bir cümle dahi kurmaktan kaçınması dikkat çekiyor. Geçtiğimiz hafta, Merkez Bankası Başkanı IMF’nin %6 küçülme beklentisi reddederken; İran Cumhurbaşkanı Birinci Yardımcısı İshak Cihangiri ABD yaptırımlarının İran ekonomisine zarar vermediğini dile getiriyor. Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ise kabine toplantısında üretim ve ihracattan duyduğu memnuniyeti belirtirken; döviz piyasasındaki dalgalanmalarda sorumluluk almayarak dalgalanmaların sebebini ABD’nin ekonomiyi bozma hamleleri olarak açıklıyor. Hükûmetin sorunları küçümsediği hatta görmezden geldiği böyle bir durumda mevcut durumdan rahatsızlıklarını belirtmeye çalışan 120 muhafazakâr milletvekili ise Meclis Başkanı’na sundukları soru önergesi ile Ruhani’den döviz piyasası krizinin ve temel ihtiyaç maddelerindeki fiyat artışlarının nedenlerini duymak istiyor. Her ne kadar birlik ve barış çağrılarının yapıldığı şu dönemde önergenin geçmesi beklenmese de Ruhani hükûmetinin bu sorulara ABD dışında başka bir cevap vermesi mümkün görünmüyor. Zira halkın günden güne fakirleşiyoruz isyanlarını duymazdan gelen hükûmet, sorun görmediği ekonomide de herhangi bir sorumluluk almaktan oldukça uzak.

Uluslararası Tahkim Kararı

İran-Türkmenistan arasında 2007-2013 gaz ticaretine ilişkin uzun yıllardır devam eden ve nihayetinde Uluslararası Tahkim Mahkemesi’ne taşınan anlaşmazlık için karar çıktı. Ancak kararla birlikte davanın tam sonucuna dair de bir belirsizlik ortaya çıktı. Nitekim basında yer alan ilk bilgilere göre İran tarafı 2007’den 2013 yılına kadar aldığı gazın ödemesini yapmadığı için Türkmenistan’a 2 milyar dolar ödeme yapması gerektiği açıklanmıştı. İran Petrol Bakanlığı’ndan bir yetkili ise mahkeme sonucunu İran’ın cezalandırılacağı bir durumun aksine borcunun kesinleşmesi olarak değerlendirmiş; hatta Türkmenistan’ın sunduğu gazın miktarı ve kalitesi nedeniyle İran’ın borcunda bir miktar indirime de gidildiğini açıklamıştı. Bu açıklama Petrol Bakanlığı’nın ‘kazananı ya da kaybedeni olmayan ticari bir dava’ açıklaması ile bağdaşırken; Meclis Enerji Komisyonu Başkanı’nı İran’ın cezalandırıldığına dair bir başka açıklama da bulundu. Konuya değinen Feridun Abbasi, cezanın bir kısmının İran’ın borcunu geç ödemesinden, diğer kısmının ise İran’ın gazın bedeli olarak Türkmenistan’a sunduğu hizmetlerin ve ürünlerin kalitesini beğenmemesinden kaynaklandığı belirtti. İran’ın açıklamaları değerlendirildiğinde Tahkim Mahkemesi’nin kesin hükmü ancak Türkmenistan’ın açıklamasıyla netleşecek gibi görünüyor. Zira tahkim kurallarına göre mahkeme tarafların onayı olmadan kararı açıklayamıyor.

Meşhed Cuma İmamından Örtünmeyle İlgili Açıklama

Meşhet Cuma İmamı Ayetullah Seyyid Ahmet Alem el-Huda 10 Temmuz Cuma hutbesinde kadınların örtünmesiyle ilgili açıklamalarda bulundu. Alem el-Huda koronavirüs gibi afetlerin ortadan kaldırılması için Allah’ın bize merhamet göstermesi gerektiğini, merhamet göstermesi için de örtünmenin önemli bir mesele olduğunu söyledi. Örtünmenin sadece başörtüsüyle sınırlı olmadığını vurgulayan Alem el-Huda aileler arasındaki ilişkilerde de kuzenler gibi mahrem olmayan kişilerin bir araya gelmesinin sakıncalı olduğunu söyledi. Alem el-Huda başörtüsünün İslam öncesinde de İran’da geleneksel olarak var olduğuna değinerek benzer şekilde Araplarda da İslam öncesinde örtünmenin yaygın olduğunu ifade etti. Alem el-Huda örtünmenin Müslüman bir kadın için son derece önemli olduğunu ve İslam’ın önerdiği örtünmede eller ve yüz olmak üzere vücudun hiç görünmeyeceği şekilde olduğunu söyledi.

Ayetullah Destgayb: Rehber’in Emri Mehdi’nin Emridir

Uzmanlar Meclisi üyesi Ayetullah Seyyid Ali Asger Destgayb 9 Temmuz Perşembe günü Şahçirağ türbesinin yeni sorumlusunu tanıtma töreninde yaptığı konuşmada orada yaptığı altı yıllık göreviyle ilgili açıklamalarda bulundu. Destgayb altı yıl önce Devrim Rehberi Hamenei’nin onu bir fermanla Şahçirağ’ın sorumlusu olarak atadığını ve Hamenei’nin emrinin onun için Hz. Mehdi’nin emri niteliğinde olduğunu vurgulayarak bu görevi memnuniyetle kabul ettiğini söyledi. Destgayb benzer şekilde 14 asır beklemeden sonra bir İslam Devleti’nin yönetiminde yaşadığından dolayı sevinçli olduğunu ifade etti. Destgayb son olarak Hamenei’nin Devrim Rehberi olarak seçilişine yakından şahitlik ettiğini ve Uzmanlar Meclisi üyelerinin bu karardan dolayı ne kadar sevinçli olduklarını gördüğünü söyledi.