“Mavi Kız” Hayatını Kaybetti

Geçtiğimiz hafta İran’ın başkenti Tahran’da mahkemenin kendisine altı aylık hapis cezası vermesine tepki olarak söz konusu mahkemenin önünde kendisini yakarak intihar girişiminde bulunan 29 yaşındaki Seher Hüdayari 10 Eylül Salı günü hayatını kaybetti. İstiklal Kulübü’nün forma rengi nedeniyle “Mavi Kız” olarak anılan Hüdayari, mart ayında takımının Asya Şampiyonlar Ligi’nde Birleşik Arap Emirlikleri’nden El Ayn’la oynayacağı maçı seyretmek için Tahran’daki Azadi Stadyumu’na erkek kılığında girmeye çalıştığı sırada gözaltına alınmıştı. Hüdayari’nin ölümüne siyasetçilerden aktivistlere, sporculardan sanatçılara kadar birçok kesimden tepki açıklamaları geldi. Devlet yetkilileri ise Hüdayari’nin ölümünden sonra kadınların stadyumlara girişi için gerekli adımları atacaklarını açıkladılar.

Mavi Kız’ın İntiharına Tepkiler

Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği (FIFA) “Mavi Kız” olarak bilinen Seher Hüdayari’nin intiharını, İranlı kadınların stadyumlara girme isteğinin meşru mücadelesi olarak yorumladı. Ayrıca Federasyon, İran hükûmet yetkililerini kadınlar için özgürlük ve güvenlik sağlamaya davet etti. FIFA 9 Eylül Salı günü yaptığı açıklamada Seher Hüdayari’nin intiharını “trajedi” olarak nitelendirerek konu hakkında İran yetkilileriyle temas kurulacağını belirtti. İsviçre Kadın Millî Futbol Takımı’nın kalecisi Hedvig Lindahl Instagram hesabından, İran Kadın Millî Futbol takımıyla yaptıkları futbol karşılaşmasının bir fotoğrafını yükledi. Fotoğrafı, sevdiği takımın oyununu izlemek isteyen Seher Hüdayari’nin anısına yüklediğini ifade etti. İsveç Millî Takım Kaptanı da FIFA’dan olaya sessiz kalmamasını istedi. Uluslararası Af Örgütü, İran’ın kadınların stadyuma girmesini engelleyen ve bunun için onları cezalandıran dünyadaki tek ülke olduğunu ifade etti. Konuyla ilgili bir diğer tepki de İtalya’nın AS Roma Spor Kulübünün Farsça hesabından geldi. Kulübün logosunun yüzey rengi kırmızıdan maviye dönüştürülerek artık İran’da kadınlarla erkeklerin yan yana keyifle futbol maçı izlemesinin zamanının geldiği belirtildi.

Kürdistan’da Çatışma

Kürdistan eyaletinin Merivan şehrinde 6 Eylül Cuma günü Merivan Sınır Koruyucuları sınır kontrolü yaptığı sırada yasa dışı yollarla ülkeye girmeye çalışan kimliği belirsiz silahlı kişilerle çatışma yaşandı. Çatışmada bir sınır koruyucu hayatını kaybetti.

İran’ın Batı Azerbaycan, Kürdistan ve Kirmanşah eyaletlerinde son yıllarda PJAK ve İran Kürdistanı Demokrat Partisi arasında çatışmalar meydana gelmektedir. İran bu grupları “ayrılıkçı” ve “terörist” olarak tavsif etmektedir.

Gulam Muhsin Gaybperver’e Yeni Görev

Devrim Muhafızları Ordusu (DMO) Genel Komutanı Hüseyin Selami 7 Eylül Cumartesi günü Mustazaflar Besic Teşkilatı Başkanı Gulam Muhsin Gaybperver’i Devrim Muhafızları İmam Ali Güvenlik Karargâhı Komutanlığı yardımcılığına atadı. Gaybperver daha önce Besic Teşkilatı Başkanlığının yanı sıra İmam Hüseyin Karargâhı Komutanlığı, DMO Kara Kuvvetleri Komutan Yardımcılığı ve DMO Fars eyaleti komutanlığı gibi görevlerde bulunmuştur.

Ruhani’den Nükleer Anlaşma ve Bolton Açıklaması

Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, 11 Eylül Çarşamba günü Bakanlar Kurulu’nda yaptığı konuşmada Beyaz Saray Ulusal Güvenlik Danışmanı John Bolton’un istifası üzerine “ABD, savaşın ve savaş yanlılarının kendilerine bir faydası sağlamadığını anlamalı, savaş yanlıları gitmeli ve maksimum baskı politikasından vazgeçilmelidir.” dedi. Nükleer anlaşmaya da değinen Ruhani, İran’ın barışçıl nükleer teknolojiden istifade etmek olduğunu belirterek, “KOEP’te de taahhüde karşı taahhüt mantığıyla hareket ettik. Eğer onlar sorumluluklarını yerine getirirse biz de getiririz ancak taahhütleri ihlal etmeleri durumunda biz de ihlal ederiz. Nükleer anlaşmadaki taahhütleri durdurmanın üçüncü aşaması diğer iki aşamaya kıyasla daha önemli sayılmaktadır ve ihtiyaç olursa diğer adımları da atacağız.” ifadelerini kullandı.

Aktivistlere Hapis Cezası

Huzistan eyaletinin Şuş şehrindeki Heft Tepe Şeker Firması İşçileri Sendikası üyelerinden İsmail Bahşi 14 yıl ve Muhammed Hanifer ise 6 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Aktivist Sepide Goliyan da 18 yıl hapis cezasına mahkûm edildi.

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Tahran’da

Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu’nun (UAEK) Genel Başkan Vekili Cornel Feruta, 8 Eylül Pazar Günü İranlı üst düzey yetkililer ile nükleer anlaşma hakkında konuşmak üzere Tahran’a geldi.  İran Dışişleri Bakanı Cevad Zarif, UAEK ile kurulan yakın iş birliğine dikkat çekti. Zarif ayrıca, UAEK’yi profesyonel çalışma prensiplerini izlemeye, faaliyetlerin gizliliğini korumaya ve görevlerini tarafsız bir şekilde sürdürme çağrısında bulundu. Başkan Vekili Feruta ise ayrıca İran Atom Enerjisi Teşkilatı Başkanı Ali Ekber Salihi ve İran Yüksek Ulusal Güvenlik Konseyi Sekreteri Ali Şamkani ile ayrı ayrı toplantı gerçekleştirdi.

Çiftçilere Hapis ve Kırbaç Cezası

Çaharmahal ve Bahtiyari eyaletinde 19 Temmuz 2016 yılında Devrim Muhafızları Ordusu güçleriyle su nakil projesine karşı çıkan protestocular arasında çıkan çatışmada bir kişi hayatını kaybetmiş, 108 kişi yaralanmış ve 70 kişi gözaltına alınmıştı. Üç yıl sonra iddianamesi tamamlanan dosyada çoğunluğu Buldaci şehri çiftçilerinden oluşan 78 kişiye “kamu düzenini bozmak ve devlet memuruna itaatsizlik” gibi suçlamalardan dört ay hapis ve otuz kırbaç cezası verildi.

Birleşmiş Milletler Doğruladı, İran Yeni Santrifüjler Yerleştiriyor

BM’ye bağlı Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK) Başkan Vekili Cornel Feruta, Tahran’a gerçekleştirdiği ziyaret sonrasında İran’ın yeni nesil santrifüjler yerleştirmeye hazırlandığını doğruladı. Yeni santrifüj yerleştirmenin ne anlama gelebileceği hakkında soru yöneltilen Feruta, “Bu faaliyet basit bir mesele değil. Kurum bu eylemlerin ne anlama geldiğini yargılayamaz, sadece olan biteni raporlamak ile görevliyiz.” dedi. Rusya’nın Viyana’daki uluslararası kuruluşlar nezdindeki daimi temsilcisi Mihail Ulyanov konuyu, “Bu hamle fazla abartılmamalı.” şeklinde yorumladı.

Pompeo: Trump, Ruhani ile Hiçbir Önkoşul Olmadan Görüşebilir

ABD Dışişleri Bakanı Mike Pompeo, Devrim Muhafızları Birliği’nin de dâhil olduğu gruplarla ilgili yeni yaptırımları açıklamak için yaptığı basın açıklamasında Trump’ın hiçbir önkoşul öne sürmeden Ruhani ile görüşebileceğini belirtti. Ayrıca ABD Hazine Bakanı Steven Mnuchin de “Başkan açıkça belirtti, önkoşulsuz bir toplantı yapmaktan mutluluk duyar ancak azami baskı kampanyasını sürdürüyoruz.” açıklamasında bulundu.

Trump: Ne Olacağını Göreceğiz

ABD’nin İran’a karşı kararlı tutumunun baş mimarlarından biri olan John Bolton’un ABD Başkanı Donald Trump tarafından görevden alınmasının akabinde Trump 11 Eylül Çarşamba Günü Beyaz Saray’da gazetecilerin sorularını yanıtladı. Muhabirlerin ABD’nin “maksimum baskı” politikasında azalma olabilir mi sorusuna, “Ne olacağını göreceğiz.” yanıtını verdi. Trump ayrıca Tahran’ın da nükleer programla ilgili Washington’la bir anlaşma yapmak istediğine inandığını ekledi.

Tahran, Bolton’un görevden alınmasını memnuniyetle karşılayarak bu kararın ABD Başkanının kendisini “savaş çığırtkanlarından” uzak tutması için bir fırsat olarak yorumladı.

Ruhani: Yaptırımlar Devam Ederken ABD ile Müzakereye Oturmak Anlamsız

İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani, Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron ile 11 Eylül Çarşamba Günü geç saatlerde gerçekleştirdiği telefon görüşmesinde, “AB ile anlaşmalar tamamlanmış, İran’ın 5+1 Grubu ile görüşmesi mümkün ise ancak o zaman İran nükleer anlaşmaya dönmeye hazır.” açıklamasında bulunduğu belirtildi. Ruhani ayrıca, “Bu anlaşma büyümekte olan ekonomilerine yatırım yapmak isteyen herkes için harika bir fırsattı.” dedi. Yapılan telefon görüşmesinde iki cumhurbaşkanı istişarelere devam etme kararı aldı.

İran’ın Türkiye ile Ticareti

TÜİK’in yayımladığı verilere göre İran 2019’un ilk yedi ayında Türkiye’yle olan ticaretinde yaklaşık 4,21 milyar dolara ulaşmıştır ve bu rakam geçen yılın aynı dönemine göre %30,2 düşüş göstermiştir. İran bu dönemde Türkiye’ye 2,82 milyar dolarlık mal ihraç etmiş ve bu rakam yıllık yaklaşık %38 oranında düşüş göstermiştir. İthalat ise yıllık bazda %7.09 düşüşle 1,39 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir.

İran ile ABD Arasındaki Ticaret

Amerikan İstatistik Kurumu tarafından yayımlanan son rapora göre İran ile ABD arasındaki ticaret 2019’un ilk yedi ayında 49 milyon dolar olarak gerçekleştir ve bu rakam geçen yılın aynı dönemine göre %70 düşüş yaşandığını göstermektedir. Habere göre 2018’in ilk yedi ayında ikili ticaret rakamının 160 milyon dolar olduğu görülmektedir.

İran’ın Petrol Dışı Ticaretinde Aylık %10 Düşüş

İran’ın 2019’un 21 Temmuz-22 Ağustos döneminde diğer ülkelerle petrol dışı ticareti geçen yılın aynı ayına göre yaklaşık %11 düşüş göstererek 6,6 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. İran’ın Ağustos ayında petrol dışı ihracatı 3,2 milyar dolardı ve bu rakam geçen yılın aynı dönemine göre %16 düşmüştür. İthalatı ise %8,1 düşüş göstererek 3,4 milyar dolara ulaşmıştır.

Yaptırımların Otomobil Yedek Parça Üreticilerine Etkisi

İran Otomobil Parçaları Üreticileri Birliğinden yapılan açıklamada Ağustos 2018’den bu yana ABD’nin İran’a uyguladığı sert yaptırımlardan yedek parça sektörünün ciddi manada etkilendiği ve 10,3 milyar dolar net zarara uğradığı anlaşılmaktadır.

Yedek parça üretiminde yaklaşık 550 bin işçi çalışmaktadır. ABD yaptırımları sonrasında 130 bin işçinin işine son verilirken 150 bin işçinin sözleşmesi de askıya alınmıştır.

İran’ın Petrol İhracatı Düştü

Kepler Group verilerine göre İran’ın petrol ihracatının 2019’un Ağustos ayında 196 bin varile düştüğü belirtilmektedir. Habere göre karada ve denizde stokladığı petrol 120 milyon varile ulaşmış ve günlük üretim miktarı ise 2,2 milyon varile gerilemiştir.

Kerbela’da Yaşanan Olaylardan İranlı Hacılar da Etkilendi

Muhammed Taki Holisaz (Reis-i Merkezi Pezeşki Hac ve Ziyaret-i Cemiyyet-i Hilal-i Ahmer) Tesnim Haber Ajansıyla yaptığı röportajda, Kerbela’da meydana gelen izdiham sonucu yaralanan ve ölenler hakkında açıklamalarda bulundu. Holisaz, Irak Sağlık Bakanlığından alınan bilgilere göre bu hadisede 36 kişinin hayatını kaybettiğini, 122 kişinin de yaralandığını belirtti. Yaralananlar arasında yedi kişinin İranlı olduğunu açıkladı. Yaralanan İranlılardan altısı taburcu olurken El Hüseyin Hastanesi’nde yatan bir yaralının taburcu edilmesi bekleniyor. Ayrıca olayda bir kişi de hayatını kaybetti. Holisaz’ın açıklamasına göre Tasua Aşura’da İranlı ziyaretçilere hizmet etmek için İran’dan 40 cerrah gönderilmiştir.

Tahran Eyaletine 1800 Ailenin Göçü

Tahran Eyaleti Aşiret İşleri Başkanı (Müdür-i Umur-i Aşair-i Ostan-ı Tahran), Tahran çevresinde yaşayan 1800 göçebe ailenin sonbahar göçü için hazırlandıkları bilgisini paylaştı. Hatef Mümeyyeze İSNA’yla yaptığı röportajda bu konu hakkında bazı açıklamalarda bulunarak Tahran’daki konar-göçer ailelerin Simnan, Kum ve Merkezi eyaletlerinden gelerek kendilerine eşlik eden 600 misafir göçebe aileyle Tahran’ın orta ve güney kesimlerinde bulunan köylere doğru harekete hazırlanmakta olduğunu belirtti. Hatef, bu yıl yaylak bölgelere göç eden göçebelere seyyar su ulaştırılması, tüp gaz dağıtımı, un, göç yollarının onarımı, sağlık, şehirleşme ve yol, doğal kaynaklar ve çevrecilik gibi alanlarda hizmet sunabilmek için gerekli çalışmaların yapılacağını ifade etti.

Tahran’da Bir Genç Kız İntihar Etti

Tahran’ın batısında 16 yaşındaki genç bir kız ailesinin giyimine karşı çıkması sebebiyle 11 Eylül’de dört katlı bir binadan atlayarak intihar etti. İntihar eden kızın ailesi konuyla ilgili kızlarının genç bir erkekle arkadaşlık yapmaya başladıktan sonra uygunsuz kıyafet giymeye başladığını, tüm uyarılarına rağmen vazgeçmediğini ve gencin sözlerinden etkilendiği açıklamasında bulundu.

İran Adli Tıp Kurumuna göre İran’daki intihar vakalarının %7’sini genç nüfus oluşturmaktadır.

Ulusal Sinema Günü

İSNA’nın haberine göre Millî Sinema Günü’nün Hazreti Hüseyin’in matem ve İmam Zeynelabidin’in şehadet gününe denk gelmesi nedeniyle o gün için hazırlanan programlar 22 Şehriver (13 Eylül) Cuma günü düzenlendi. Naser Takvayi’nin yönetmenliğini yaptığı “Son Deneme: Dilaver Hur’un Taziyesi” adlı belgesel 13 Eylül saat 19:00’da Firdevsi Sinema salonunda gösterime sunuldu. Bu belgesel dünya miras listesine girmesi için UNESCO’ya gönderilmiştir.