İran, Rusya ve Çin Ortak Deniz Tatbikatı

İran, Rusya ve Çin Ortak Deniz Tatbikatı
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

RIA Haber Ajansının 23 Ağustos’ta yayımladığı habere göre Rusya’nın Tahran Büyükelçisi Levan Dzhagaryan; Rusya, İran ve Çin’in, Basra Körfezi’nde 2021 yılının sonlarında veya gelecek yılın başlarında ortak bir deniz tatbikatı düzenleyeceğini söyledi. Üç ülkeden donanma gemilerinin katılacağı tatbikatın, denizcilik güvenliği ve korsanlıkla mücadeleye odaklanacağı belirtildi. Bahsi geçen üç devlet, daha önce Aralık 2019’da Umman Körfezi’nde dört günlük bir tatbikat düzenlemişti. Şubat 2021’de ise Hint Okyanusu’nda; Rusya, İran ve Hindistan’ın katıldığı bir tatbikat yapılmıştı. Umman Körfezi, Haziran 2019’da iki petrol tankerinin kimliği belirsiz güçler tarafından sıkıştırılması nedeniyle gerilimin odak noktası hâline gelmiş; ABD, saldırıdan İran’ı sorumlu tutsa da bu suçlamalar İran tarafından kabul edilmemişti. Deniz tatbikatıyla ilgili açıklamalarda bulunan Dzhagaryan; Basra ve Umman körfezlerinde yaşanan tanker olaylarıyla birlikte gerginliğin arttığını ancak Arap ülkelerinin ve İran’ın, bu gerginliğe odaklanmak yerine yakın ilişkiler kurmak adına adımlar attığını ve Rusya’nın bu gelişmelerden ziyadesiyle memnun olduğunu belirtti.

Analiz

• 29 Temmuz 2021’de, Mercer Street isimli İsrail ticaret gemisine yapılan saldırı sonrasında Batılı ülkeler tarafından sorumlu güç olarak İran işaret edilmiş; ABD, İsrail ve Birleşik Krallık’tan gelen açıklamalarda İran’a uygun bir karşılık verileceği fakat doğru zamanın beklendiği ifade edilmişti. Bu bağlamda ABD, İsrail ve Birleşik Krallık’tan gelen söz konusu tehditlere karşılık olarak Rusya, Çin ve İran’ın gerçekleştirmeyi planladıkları deniz tatbikatı sembolik bir anlam taşımaktadır. Özellikle ABD kanadından yapılan “uygun zamanda ve uygun alanda bir misilleme” açıklaması, İran’a yönelik karşı saldırının Basra Körfezi’nde olacağı yönündeki olasılığı güçlendirmektedir. Tatbikat alanının, Basra Körfezi olarak seçilmesi ve planlanması bu çerçevede değerlendirildiğinde, söz konusu sembolik anlam daha net biçimde kendisini göstermektedir.

• İkinci olarak Rusya, Çin ve İran ortak deniz tatbikatının; Birleşik Krallık, ABD ve Bahreyn’in, Basra Körfezi’nde geçen ay gerçekleştirilen deniz tatbikatına bir cevap olarak okunması da mümkündür. ABD, Birleşik Krallık ve Bahreyn; Temmuz 2021’de, deniz taşımacılığını güvenceye almak ve Devrim Muhafızları Ordusuna (DMO) bağlı donanmanın neden olduğu tehdide karşı koymak adına farklı uluslararası güçler arasındaki koordinasyonu geliştirmeyi hedefleyen ortak bir deniz tatbikatı düzenlemişti. Tatbikatın bir hafta sonrasında Mercer Street isimli ticaret gemisine düzenlenen saldırı ve bu olayın ardından İran’a yöneltilen tehditlerle birlikte değerlendirildiğinde planlanan bu tatbikatı; Rusya, Çin ve İran ekseninin Basra Körfezi’ndeki etkisini ve varlığını ortaya koyma girişimi olarak nitelendirmek de mümkündür.

• Söz konusu deniz tatbikatına yönelik hazırlık ve planlama açıklaması ile Afganistan’da yaşanan gelişmelerin seyri, jeopolitik bağlamlı bir mesajı da ortaya koymaktadır. Afganistan’da Taliban’ın kontrolü ele geçirmesi ve ABD’nin bölgeden çekilmesi sonrasında Afganistan’ın siyasi, ekonomik ve toplumsal gelecek inşası adına Çin, İran ve Rusya ön plana çıkmıştır. Özellikle İran ve Çin’den gelen açıklamalar bu durumu açık biçimde ortaya koymuştur. Bu bağlamda Rusya, Çin ve İran arasında gerçekleştirilecek olan deniz tatbikatına yönelik açıklamanın zamanlaması, ABD’nin “Batı Asya’da kaybetmesi, Rusya-Çin-İran iş birliğinin bölgesel bir ekol olarak güç kazanması” anlatısına dair bir mesaj niteliğindedir.

• Rusya, Çin ve İran’ın planlanan ortak deniz tatbikatı, İran ve İsrail arasında sürmekte olan “gölge savaş” konjonktüründe ilan edilmiştir. Yaklaşık 2 yıla yakın bir süredir, İsrail ve İran’a ait deniz araçlarının veya ticaret gemilerinin karşılıklı olarak saldırılara hedef olması, iki ülkeyi de bu süreçte yeni adımlar atmaya yönlendirmektedir. Bu noktada İsrail Deniz Kuvvetlerinin, denizaltı kapasitesini artıracağı ve geliştireceğine yönelik açıklamaları, İran açısından “gölge savaş” konseptinde tehdidin artışına işaret etmektedir. Bu bağlamda Rusya ve Çin ile birlikte gerçekleştirilecek olan ortak deniz tatbikatıyla İran, İsrail’le mücadelesinde bir caydırıcılık yaratma ve aynı zamanda savunma kapasitesini geliştirme arayışındadır.

• Kısa bir süre önce sürpriz bir şekilde, Devrim Rehberi Ali Hamenei tarafından İran Ordusu Deniz Kuvvetleri komutanlığına atanan Şehram İrani’nin daha önce Bender Abbas’ta bulunan 1. Deniz Saha Komutanlığında komutan olarak görev yapmış olması bu bölgenin yakın gelecekte İran’ın donanma stratejisine atfettiği önemi ortaya koymaktadır. Hamenei’nin, bir değişim gerekçesi açıklamaksızın Deniz Kuvvetleri komutanlığına İrani’yi ataması ve İrani’den, Deniz Kuvvetlerinin genel yetenek ve hazırlık seviyesini yükseltmesini talep etmesi, bu önemin boyutunu göstermektedir. Rusya, Çin ve İran ortak deniz tatbikat alanının Basra Körfezi olarak seçilmesi bu bağlamda anlam taşımaktadır.