İran, Suudi Arabistan’la Görüşmeleri ‘Geçici Olarak’ Askıya Aldı

İran, Suudi Arabistan’la Görüşmeleri ‘Geçici Olarak’ Askıya Aldı
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

Bölgesel rakipler olan İran ve Suudi Arabistan, bir süredir diyalog yoluyla sorunları çözmeye ve bölgesel gerilimi azaltmaya çalışmaktadır. Irak’ın ara buluculuğunda 21 Eylül 2021 tarihinde gerçekleştirilen dördüncü tur görüşmelerin devamının geleceğinin sinyali, geçtiğimiz aylarda çeşitli kanallar aracılığıyla yetkililerce verilmişti. Müzakerelerin devamlılığına ilişkin son olarak Irak Dışişleri Bakanı Fuad Hüseyin, 11-13 Mart tarihinde Türkiye’de gerçekleştirilen Antalya Diplomasi Forumu’nda (ADF 2022) yaptığı açıklamada; 16 Mart Çarşamba günü Bağdat’ın beşinci tur müzakerelere ev sahipliği yapacağını duyurmuştu. Ancak 13 Mart’ta İran Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyine bağlılığı ile bilinen Nournews sitesinin; İran’ın, çarşamba günü gerçekleşmesi beklenen Suudi Arabistan ile görüşmeleri tek taraflı olarak askıya aldığı iddiası ile dikkatler taraflara çevrilmiştir. Herhangi bir gerekçe gösterilmeden yapılan bu açıklamada, yeni bir müzakere turu için belirli bir tarih de belirtilmemiştir. 

İlgili haberin yayımlanma tarihi, küresel ve bölgesel hareketliliğin yaşandığı gelişmeler ile paralel olması sebebiyle önemlidir. Haber; 11 Mart’ta Viyana görüşmelerinin sekizinci turuna ara verilmesi kararı, 12 Mart’ta Suudi Arabistan’ın çeşitli suçlardan yargılanan 81 kişinin idam edildiğini açıklaması ve 12 Mart’ı 13’üne bağlayan gece Irak’ın Erbil kentine düzenlenen ve İran Devrim Muhafızları Ordusunun üstlendiği füze saldırısının hemen ardından gerçekleşmiştir. Askıya alınan görüşmelere ilişkin henüz iki ülkeden de resmî bir açıklama gelmemiştir. Fakat İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Said Hatipzade, 41’inin Şii mezhebine bağlı kişiler olduğu açıklanan toplu infazlara tepki olarak bu hareketin, insan hakları ve uluslararası hukukun temel ilkelerine aykırı olduğunu, insani ilkeleri ve kabul edilen yasal prosedürleri ihlal ettiğini ve adil yargı gözetilmeksizin gerçekleştirildiğini ifade etmiştir.

Suudi Arabistan şimdiye kadar gerçekleşen ikili görüşmeleri samimi ancak henüz keşif aşamasında olarak nitelendirirken İran, uzun bir mesafe kat edildiğini vurguluyordu. Dördüncü turun ardından İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Emir Abdullahiyan ocak ayındaki bir röportajında; İran’ın Suudi Arabistan ile diyaloğunu “olumlu ve yapıcı” olarak nitelendirmiş yakında diplomatların, Cidde’de İslam İşbirliği Teşkilatındaki (İİT) İran temsilciliğine döneceğini ifade etmişti. Bunun ardından üç İranlı diplomatın altı yıl içinde ilk kez İTT’de Tahran’ın misyonunu temsil etmek üzere Suudi Arabistan’a geldiği bildirildi.

Yaklaşık bir ay önce Almanya’da gerçekleştirilen Münih Güvenlik Konferansı’nda (MSC 2022) iki ülkeden de görüşmelere dair olumlu açıklamalar gelmişti. Suudi Arabistan Dışişleri Bakanı Faysal bin Ferhan el-Suud, şu ana kadar kayda değer bir ilerleme olmamasına rağmen ülkesinin İran ile görüşmeye hâlâ istekli olduğunu ve beşinci tur görüşmeleri planlamak istediğini belirtirken Tahran’ı davranışını değiştirmeye çağırmıştı. İran Dışişleri Bakanı Abdullahiyan da aynı konferansta Riyad yönetimi ile görüşmeleri sürdürmeye hazır olduklarını ancak bunun her şeyden önce karşı tarafın iradesine bağlı olduğunu ifade etmişti. Son olarak Suudi Arabistan Veliaht Prensi Muhammed bin Selman the Atlantic’e verdiği röportajda; İran ile ilgili olarak komşuluk ilişkilerini işaret etmiş ve sorunu çözmenin ve bir arada yaşamanın yollarını aramanın gerekliliğini vurgulamıştı. Bunun ardından Abdullahiyan, bin Selman’ın İran ile ilgili açıklamalarını olumlu olarak değerlendirmiş ve diyalog yönteminden memnuniyetlerini dile getirmiştir. Sonuç olarak İran ve Suudi Arabistan arasında doğrudan bir iletişim kanalı açması beklenen görüşmeler, çeşitli tarihler ve platformlarda her iki ülkeden de gelen üst düzey açıklamalar ile olumlu seyrini sürdürürken küresel ve bölgesel gelişmeler, ilişkilerin kırılganlığını bir kez daha hatırlatmıştır.