İran’da bir dönem ciddi tartışmalara neden olan Ayetullah Muntazeri’nin 1988 idamlarıyla ilgili ses kayıtları son zamanlarda tekrar gündeme geldi. Ancak bu kez önceki ses kayıtlarından farklı olarak bu kayıtta doğrudan Devrim Rehberi Hamenei’yle ilgili ifadelerin yer alması meselenin daha da karmaşık hâle gelmesine neden oldu. İlk önce 20 Aralık 2019’da Muntazeri’nin oğlu Ahmet Muntazeri’ye ait bir video Twitter’da paylaşıldı. Videoda Ahmet Muntazeri’nin, babasının 1988 idamlarında görevlendirilen dört kişilik heyetle yaptığı ilk görüşmesinden yaklaşık altı ay sonra tekrar aynı kişilerle bir görüşme gerçekleştirdiği ve o görüşmeye ait başka bir ses kaydının da olduğunu belirttiği bir konuşma yer almaktadır. Kaydın ortaya çıkmasının akabinde Muntazeri’nin diğer oğlu Said Muntazeri, 26 Aralık 2019’da BBC’ye verdiği röportajda ses kaydının içeriğiyle ilgili bilgiler verdi.

Ayetullah Hüseyin Ali Muntazeri, Şii dünyasının en önemli âlimlerinden Ayetullah Burucerdi’nin öğrencisi ve Velayet-i Fakih sisteminin en önemli teorisyenlerinden biridir. Nitekim İran İslam Cumhuriyeti Anayasası’nın düzenlenmesi ve Velayet-i Fakih teorisinin anayasaya dâhil edilmesinde büyük rol oynamıştı. Uzmanlar Meclisi 1985 yılında Humeyni hayattayken Muntazeri’yi onun naibi olarak seçmişti. Ancak Humeyni, Muntazeri ile arasında giderek büyüyen siyasi görüş ayrılıkları nedeniyle 26 Mart 1989’da ona bir mektup yazarak ülke çıkarları için yönetimde yer almasının uygun görülmediğini söylemişti. Bu mektuba müteakiben Muntazeri istifa etmek durumunda kalmıştı. Muntazeri ve Humeyni arasındaki görüş ayrılıklarının temelini Mehdi Haşimi dosyası, 1988’de Halkın Mücahitleri Örgütü (HMÖ) üyeleri ve solcuların toplu idamı meseleleri oluşturmuştu. Ancak Muntazeri’nin naiplikten azledilmesine neden olan asıl olayın 1988 idamları olduğu bilinmektedir. Nitekim son zamanlarda gündeme gelen Muntazeri’nin ses kayıtları da bu olayla ilgilidir. Peki bu ses kayıtları ve onları önemli kılan hususlar nelerdir?

İran İslam Cumhuriyeti muhalif örgütlerinden biri olan HMÖ, 1981 yılından itibaren İran içerisinde silahlı faaliyetlere başlamıştır. Bu faaliyetlerinden dolayı çok sayıda (Muntazeri’nin hatıra kitabında sayı 2800-3800 olarak ifade edilmiştir) HMÖ üyesi tutuklanmıştı. Öte yandan 1985’ten sonra Irak’ta faaliyet gösteren HMÖ, İran-Irak arasında ateşkes antlaşmasının imzalandığı sırada bir operasyon düzenlemiş ve bu operasyondan sonra Humeyni bir mektup yazarak tutumunda bir değişim olmayan tutuklu HMÖ üyelerinin idam edilmesini istemişti. Durumun tespitine ilişkin Hüseyin Ali Neyyiri (Şeriat Hakimi), Murteza Eşraki (Savcı), İbrahim Reisi (Yardımcı Savcı), Mustafa Pur Muhammedi (İstihbarat Bakanlığı yetkilisi) olmak üzere dört kişi görevlendirilmiş ancak Muntazeri bu karara çok sert bir biçimde karşı çıkmıştı. Özellikle son günlerde büyük tartışmalara neden olan mevcut iki ses kaydının da Muntazeri’nin bahsedilen dört kişilik heyetle yaptığı iki ayrı görüşmeye ait olduğu ifade edilmektedir. Bu ses kayıtlarından ilki 40 dakikadır ve Muntazeri’nin dört kişilik heyetle yaptığı 15 Ağustos 1988 tarihli görüşmesine aittir. Bu kayıt ilk defa olaydan 28 yıl sonra 15 Ağustos 2016 tarihinde Muntazeri'nin oğlu Ahmet Muntazeri tarafından babasının resmî web sitesinde yayınlanmıştı. Ses kaydı bir gün sonra İstihbarat Bakanlığının uyarısıyla bu web sitesinden kaldırıldıysa da hem yurt içinde hem yurt dışında büyük tartışmalara neden olmuştu. Bu sebeple 21 yıl hapis cezası alan ancak cezası infaz edilmeyen Muntazeri, bütün tehditlere rağmen babasının ses kayıtlarını yakın bir zamanda tekrar gündeme getirdi.

Kasım ayı protestolarında meydana gelen sivil kaybından dolayı İran yönetimi üzerinde uluslararası camiadan gelen baskı artmaktadır. Özellikle Devrim Rehberi Hamenei, almış olduğu sert tavırlardan dolayı farklı kesimlerce eleştirilmektedir. Böylesi hassas bir zamanda Hamenei’yi ilgilendiren bir ses kaydının gündeme gelmesi onun üzerindeki baskıları daha da arttıracaktır. Diğer yandan Muntazeri’nin naiplikten azledilmesinde Hamenei ve çevresindekilerin etkin rol oynadığı göz önünde bulundurulduğunda ses kayıtlarının Muntazeri ailesi tarafından şimdilerde gündeme getirilmesi oldukça manidar görünmektedir. Öte yandan İran’ın muhafazakâr kesimi tarafından zaman zaman Muntazeri’nin hatıra kitabında bahsettiği bazı kritik meselelerin ona ait olmadığı ima edilmektedir. Bu konu tam anlamıyla Muntazeri’nin ses kayıtlarının ortaya çıkmasıyla açıklık kazanacaktır. Nitekim BBC’ye konuşan oğlu da bunu vurgulamaktadır. İçeride Muntazeri ailesi üzerindeki baskıyı dikkate aldığımızda ses kaydının BBC gibi dışarıdan yayın yapan bir medya aracılığıyla yayımlanması olası bir durum olarak kabul edilebilir.