Osmanlı araştırmalarının henüz kurumsal bir hüviyete bürünmediği İran’da, bu sahada yapılan çalışmalar birkaç araştırmacı ve akademisyenin kişisel gayretleri ile ilerlemektedir. Bu akademisyenlerden biri olan ve alanında öncü kabul edilen Vahab Veli geçtiğimiz günlerde hayatını kaybetti. Daha çok İsmail Hakkı Uzunçarşılı’nın Osmanlı Tarihi adlı önemli eserinin Farsça tercümesi ile tanınan Vahab Veli, yaptığı tercümelerin yanı sıra bu sahada hem birçok kitap ve makale telif etmiş hem de Osmanlı araştırmaları sahasında hâlen çalışmakta olan pek çok öğrenciyi yetiştirmiştir.

14 Mart 1939 tarihinde Batı Azerbaycan vilayetinin Mahabad kentinde (eski adı ile Savuç-Bulak) dünyaya gelen Vahab Veli ilköğretim ve lise öğrenimini Tebriz’de tamamladıktan sonra ailesinin ısrarıyla baba mesleği olan ticaretle uğraşmıştır. 1957 yılında lise öğrenimini tamamlamasından sonraki beş yıl ticaretle uğraşan Vahab Veli, içindeki eğitim ve araştırma isteğini yenemeyerek 1962 yılında üniversite sınavına girmiş ve Tebriz Üniversitesi Tarih bölümünü kazanmıştır. 1965 yılında lisans eğitimini tamamladıktan sonra Tahran’da o zamanki adı ile Daniş-serâ-yı Âli’de (bugünkü adı Harezmî Üniversitesi) yüksek lisans eğitimine devam etmiştir. 1966 yılında Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi Tarih bölümünde doktora eğitimine başlayan Vahab Veli, Ankara’da bulunduğu süre içinde İran Kültür Merkezinde Farsça ve İran tarihi dersleri vermiştir. 1970 yılında Rıza Şah Dönemi’nde İran konulu doktorasını tamamlayan Veli, İran’a döndükten sonra Meşhed’de Firdevsi Üniversitesi Tarih bölümünde öğretim üyesi olarak çalışmaya başlamıştır. İki buçuk yıl sonra zorunlu olarak Meşhed’den ayrılarak Tahran’a gelen Veli, Yüksek Öğretim Bakanlığında çeşitli görevlerde bulunmuştur. 1981 yılında idari görevlerinden ayrılarak Beşerî Bilimler ve Kültürel Araştırmalar Enstitüsünde (Pejuheşgah-ı Ulum-i İnsani ve Mutalaat-ı Ferhengi) araştırmacı olarak çalışmaya başlamıştır. Bu enstitüde araştırmacı olarak bulunduğu dönemde Tahran’daki çeşitli üniversitelerde özellikle Osmanlı Tarihi alanında dersler vermeye devam etmiştir. Üstad Vahab Veli kendi isteğiyle 2001 yılında emekliye ayrılmış, maddi problemleri ve sağlık sorunları nedeniyle memleketi Mahabad’a yerleşmiştir. 26 Eylül 2019 tarihinde Tebriz’de vefat eden Vahab Veli, ertesi gün memleketinde toprağa verilmiştir.

Türkçe ve İngilizceden muhtelif eserler tercüme etmiş olan Vahab Veli’nin en önemli çalışması, İsmail Hakkı Uzunçarşılı’nın önemli eserlerinden biri olan Osmanlı Tarihi’ni dört ciltte Farsçaya tercümesidir. Daha önce de Farsçaya çevrilen bu eseri, Veli daha dikkatli ve özenli bir şekilde tercüme etmiş ve bu vesileyle alanındaki büyük bir eksiği gidermiştir. Bilimsel hayatı boyunca yazdığı ve tercüme ettiği makale ve kitaplara bakıldığında Türk ve Osmanlı tarihi için ne denli değerli çalışmalar yaptığı ortaya çıkmaktadır. İran üniversitelerinde ister Devrim öncesi ister Devrim sonrası yetkililer tarafından gereken teveccüh ve ilgiye mazhar olamayan Türk ve Osmanlı araştırmaları sahası, çoğu zaman yüksek eğitimlerini Türkiye’de tamamladıktan sonra İran’a dönen hocalar vesilesiyle ayakta kalabilmiştir. Tevfik Sübhani ve Muhammed Taki İmami gibi araştırmacıların yanı sıra Vahab Veli de söz konusu alanın etkin isimlerinden biri olmuştur. Yazdığı ve çevirdiği kitap ve makalelerin bazıları şunlardır:

Telif Kitaplar:

Nigahi be Revend-i Nüfuz ve Gosteriş-i Zeban ve Edeb-i Farisi der Turkiye [Fars Dili ve Edebiyatının Türkiye’ye Girişi ve Yayılışı] (Tahran 1995), Edyan-ı Cihan-ı Bastan [Antik Dünyanın Dinleri] (Tahran 1993), Mecmua-yı Makalat-ı Evvelin seminar-i Tarihi-yi Hücûm-i Moğol be İran ve Peyamedhâ-yi An [I. Moğolların İran’a Saldırısı ve Sonuçları Sempozyumu Bildirileri] (Tahran 2000), Nigahi be İranşinasi ve iranşinasan-ı Kişverha-yi Müşterekü’l Menafi ve Kafkaz [Bağımsız Devletler Topluluğu ve Kafkasya’da İran Araştırmaları ve İran Araştırmacıları] (Tahran 1993).

Bazı Makaleler:

Merv der Devre-i Selcukiyan [Selçuklular Döneminde Merv] (Tahran 1992), Revend-i Islahat der İmparaturi-yi Osmani [Osmanlı Devleti’nde Islahat Süreci] (Tahran 2001), Yeseviyye: Tarikati ez Asya-yi Merkezi [Orta Asya’da Bir Tarikat: Yesevilik] (Tahran 1997)

Tercüme Kitaplar:

Karakoyunluha [Karakoyunlular], Faruk Sümer (Tahran 1990), Tarih-i Peyamberan-ı Duruğin der Sadr-ı İslam [İslam’dan Dönenler ve Yalancı Peygamberler], Bahriye Üçok (Tahran 1985), Tarih-i Osmani [Osmanlı Tarihi (4 Cilt)], İsmail Hakkı Uzunçarşılı (Tahran 2001), Tarih-i Ğozhâ (Turkmenhâ) [Oğuzlar], Faruk Sümer (Tahran 2011), Kafkaz ve Siyaset-i İmparaturi-yi Osmani [Kafkasya ve Osmanlı İmparatorluğu'nun Kafkasya Siyaseti] Cemal Gökçe (Tahran 1994).

Makaleler:

Kızılbaş, Abdülbaki Gölpınarlı (Tahran 1987), Tesir-i Endişeha-yi İbn Haldun ber Tarih-nigar-iyi Osmani [Türkiye’de İbn Haldunizm,] Ziyaeddin Fahri Fındıkoğlu (Tahran 1989), Nigahi be Teşkilat-ı Devletha-yı Karakoyunlu ve Akkoyunlu [Karakoyunlu ve Akkoyunluların Devlet Teşkilatı], İsmail Hakkı Uzunçarşılı (Tahran 1993), Ceryanha-yi Fikri der Emir-nişinha-yi Anatoli ve Devletha-yi Karakoyunlu ve Akkoyunlu [Anadolu Beylikleriyle, Karakoyunlu ve Akkoyunlu Devlerinde Fikrî Hareket], İsmail Hakkı Uzunçarşılı (Tahran 1990), Cihanşah-ı Karakoyunlu [Cihanşah], Mükrimin Halil Yinanç (Tahran 1996), Efsane-yi Manas Yadigâr-i ez Ferheng-i Kırkızha [Manas Destanı], Abdülkadir İnan (Tahran 1995).