İsviçre İnsani Ticaret Mekanizması Devrede

İsviçre İnsani Ticaret Mekanizması Devrede
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

ABD yaptırımlarından dolayı ilaç ve tıbbi malzeme sıkıntısı çeken İran’a yardım etmek için 2018’in sonundan bu yana üzerinde çalışılan İsviçre İnsani Ticaret Anlaşması nihayet tamamlandı. İsviçre hükûmetinin anlaşmayı ilke olarak onaylamasının ardından ocak ayında İran'a organ nakli ile kanser hastalarının tedavilerinde kullanılan ilaçların gönderilmesi için ilk ödemeye izin veren bir pilot işlem gerçekleştirilmişti. Başarılı bir uygulamadan sonra ABD Hazine Bakanlığı düzenlemenin son şartlarını 28 Şubat’ta Washington DC’de ilan etti. İsviçre Ekonomik İlişkiler Bakanlığı (SECO) yaptığı açıklamada, "İnsani temel malların İran'a teslim edilmesini sağlayan bir ödeme mekanizması olan İsviçre İnsani Ticaret Anlaşması (SHTA) 27 Şubat'ta yürürlüğe girdi." dedi.

Anlaşma uyarınca ABD Hazine Bakanlığının, ilgili İsviçre bankalarına ve şirketlerine "finansal işlemlerin ABD mevzuatına uygun olarak sürdürüleceğine yönelik gerekli güvenceleri" sağlayacağı bildirildi. Buna karşılık İsviçreli ihracatçılar ve bankalar SECO'ya "İran'daki iş faaliyetleri, iş ortakları ve yaptıkları işlemler hakkında ayrıntılı bilgi" verecek. Bunun sonucunda İsviçreli yetkililer bu faaliyetler hakkındaki bilgileri ABD’li meslektaşlarına sunacak ve işlemler hakkında artan önlemleri garanti altına almak için iki taraf birlikte çalışacak.

İran, ABD’nin Nükleer Anlaşma’dan çekilmesiyle birlikte başlayan yaptırımlardan bu yana ciddi sıkıntılarla yüzleşmek zorunda kaldı. Washington insani temel malları, özellikle ilaçları ve tıbbi ekipmanları yaptırımlardan muaf tuttuğunu belirtse de dolaylı yoldan İran, sağlık sektöründe ciddi krizlerle karşı karşıya kaldı. Özellikle kronik bir hastalığa sahip olanlar, kanser hastaları ve organ nakli bekleyen hastalar ilaç ve tıbbi malzeme yetersizliğinden dolayı büyük zorluklara maruz kaldı. 27 Şubat’ta Cenevre'deki BM İnsan Hakları Konseyi'ne konuşan İranlı temsilci Farhad Memelohi, kelebek çocuk hastalığına (epidermolysis bullosa) sahip en az 15 İranlı çocuğun ilaç ve tıbbi ekipman yetersizliğinden dolayı hayatını kaybettiğini belirtti.

Bu ciddi sıkıntılara çözüm bulabilmek için İran Sağlık ve Tıp Eğitimi Bakanı Saeed Namaki, uluslararası kurumlara Kasım 2019’da ve Ocak 2020’de 2 kez mektup göndermiş ancak gerekli desteği bulamadığını açıklamıştı. İran'ı sert bir şekilde etkileyen yeni koronavirüs salgını (COVID-19), sağlık sistemi üzerinde mevcut baskıları iyice şiddetlendirdi. İran, virüsün ülkeye sirayet etmesiyle birlikte özellikle yüz maskesi sıkıntısı çekmektedir. Nitekim Çin, İran’a tıbbi malzeme ve yeni koronavirüs salgınına karşı mücadele için destek olmuş ve İran'a 250.000 yüz maskesi ve 5.000 COVID-19 teşhis kiti teslim ettiğini duyurmuştu.

Son verilere göre koronavirüsten dolayı İran’da en az 77 kişi öldü ve vaka sayısı 2.300 kişiye ulaştı. Virüsün görüldüğü diğer ülkelerden farklı olarak İran’da koronavirüse bağlı ölüm oranının (%10) oldukça yüksek olması dikkat çekmektedir.1 Ayrıca İran’ın en az 15 siyasi erkânının da bu yeni koronavirüse yakalanması, salgının boyutu ve etkisi hakkındaki endişeleri haklı çıkarmaktadır. Tüm bu gelişmeler dikkate alındığında ABD yaptırımlarından kaynaklı problemlerin insani krize yol açtığı görülmektedir. Kısa vadede İsviçre İnsani Ticaret Anlaşması’nın İran’ın mevcut ilaç ve tıbbi malzeme kıtlığına kesin çözüm getirme ihtimali düşüktür. Dolayısıyla kalıtsal hastalıkların, kanserlerin ve koronavirüsün İran’da can almaya devam edeceği ve ülkede insani krizin daha da derinleşeceği kuvvetle muhtemeldir.


1 Dünya ortalaması yaklaşık %3,5 seviyesindedir.