Kazımi'nin Tahran Ziyareti ve Ekonomik Beklentiler

Kazımi'nin Tahran Ziyareti ve Ekonomik Beklentiler
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

Irak Başbakanı Mustafa Kazımi, 12 Eylül 2021 tarihinde yeni İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ile gaz ihracatı, vize muafiyeti, Erbain yürüyüşü ve çeşitli bölgesel gelişmeleri ele almak için başkent Tahran’a resmî ziyarette bulundu. Kazımi, bu ziyaretiyle Cumhurbaşkanı Reisi ile yüz yüze görüşen ilk lider oldu. Ayrıca bu ziyaret, Kazımi’nin görev başına geldiğinden beri Tahran’a ikinci ziyareti.

Görüşmeden sonra düzenlenen basın toplantısında Reisi, Basra ile Şelence arasındaki tren hattı projesinin hız kazanacağını vurgulayarak iki ülke arasında karşılıklı olarak vize muafiyetinin uygulanacağını ve Irak’ın, Erbain ziyareti için daha fazla misafir alacağını söyledi. İran, daha önce Irak’a vize muafiyeti için teklifte bulunmuş ancak Irak bunu kabul etmemişti. Reisi, iki ülke arasında ABD yaptırımları nedeniyle zorlaşan para transferi ve bankacılık faaliyetlerinin de görüşmede ele alındığını belirtti. İran’ın sadece 2018 ve 2019 yıllarında, yaklaşık toplam 9 milyar dolarlık bir ihracatının olduğu biliniyor ve Ruhani hükûmeti de bloke edilen varlıklar için birçok kez Bağdat yönetimi ile görüşmüştü.

Kazımi’nin Reisi ile görüşmesinin ana teması, son dönemlerde Irak’ın İran’la doğal gaz ticaretinden doğan borcunu ödeyememesi olmuştur. Irak Elektrik Bakanlığı, geçtiğimiz günlerde yaptığı açıklamada İran’dan gelen doğal gazın günlük 49 milyon metreküpten 41 milyon metreküpe düştüğünü açıklamış ve bu kesinti, elektriği doğal gazdan üreten Irak’ın elektrik üretimini 5.500 megavat azaltmıştır. İran Millî Doğal Gaz Şirketi Uluslararası Operasyonlardan Sorumlu Müdürü Mehran Emir Moeini, söz konusu kesintiyi doğrulamış ve iki ülke arasında yapılan sözleşmeler gereği borcun ödenmemesi nedeniyle kesintinin yapıldığını ve bunun kanuni olduğunu ifade etmiştir. İran Millî Doğal Gaz Şirketi, Irak’ın İran’a doğal gaz borcunun 5 milyar dolara yakın olduğunu açıklamıştır. Resmî verilere göre 5 milyar doların 3 milyar doları, Irak Ticaret Bankasında (Trade Bank of Iraq, TBI) ABD yaptırımları nedeniyle bloke edilmiş durumdadır. İran’ın Irak’tan yaptığı gaz ve elektrik ithalatına ilişkin ödemeler, devlete bağlı TBI’ya ait özel bir hesaba gönderilmektedir. İran ise parayı sadece insani mal alımı için kullanabilmektedir. ABD, yaptırım muafiyetleri yayımlayarak İran’ın Irak’a gaz ihracatına izin vermiş olsa da Irak tarafı; Washington’ın, İran’a uyguladığı bankacılık yaptırımları nedeniyle borcun ödenmesinin imkânsız olduğunu belirtmektedir. Vadesi dolmuş, yaklaşık 2 milyar dolar ise Irak Elektrik Bakanlığı tarafından henüz ödenmemiştir.

İran’ın, Irak’a doğal gaz ihracatının azaltmasının başka bir nedeni ise İran’ın cari yılın kışında yaşayacağı “doğal gaz açığı”dır. Reisi hükûmetinin Petrol Bakanı Cevad Ovci, cari yılın kışında yaklaşık günlük olarak 200 milyon metreküp doğal gaz açığının bulunduğunu ifade etti ve doğal gaz rafinerilerinde 120 milyon metreküplük boş kapasitenin olduğunu söyledi. Ancak boş kapasite kullanılsa bile 80 milyon metreküplük bir açık kalmaktadır.

Irak hükûmeti, İran tarafındaki olumsuz gelişmeler nedeniyle ve enerji konusundaki riskleri kontrol altına almak amacıyla Fransız enerji devi Total ile 5 Eylül 2021 tarihinde 27 milyar dolarlık bir sözleşmeye imza attı. Irak Petrol Bakanı, Total’in güneydeki projesinden üretilen gazın, Irak’ın İran’dan gaz ithalatını kesmesine yardımcı olacağını ve yurt içinde üretilen gazın da İran gazından daha ucuza geleceğini söyledi.

İran için Irak, ekonomik anlamda stratejik ülkeler arasında yer almakta ve bu iki ülke, yaklaşık 1.400 kilometrelik bir sınırı paylaşmaktadır. Irak, elektrik üretiminde İran’a %30’dan fazla bağımlıdır. İran cari yılının ilk 3 ayında İran’ın Irak’a ihracatının değeri, yaptırımlar altında 2,34 milyar dolardır ve Irak, İran’ın ihracat sıralamasında Çin’den sonra ikinci sıradadır. Ayrıca Kazımi’nin İran ile ABD arasında ara buluculuk yapıyor olması da Irak’ı İran için önemli bir kanal hâline getirmektedir. Tahran yönetimi için Irak bir ihracat pazarıyken İran’ın, Irak ile ekonomik ilişkilerini riske atması, kırmızı çizgiler aşılmadıkça pek mümkün görünmemektedir. Tüm bu değişkenler göz önünde bulundurulduğunda iki ülkenin ekonomik ilişkilerinde, Total ile yapılan değeri yüksek anlaşmaya rağmen bir risk bulunmamaktadır.