Kuzey Irak’ta Zini Werte Çatlağı

Kuzey Irak’ta Zini Werte Çatlağı
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

Erbil’in Rewanduz ilçesi sınırları içerisinde bulunan Zini Werte’ye Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’ne (IKBY) bağlı Peşmerge Bakanlığına ait güçlerin yerleştirilmesi, bölgede gerilime neden oldu. Bu hamle de bölgede herhangi bir Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) peşmergesinin bulunmasını istemeyen PKK’nın propaganda aracı hâline dönüştü. Kandil’e yaklaşık 40 km mesafede bulunan Zini Werte, IKBY’nin yetki alanında olduğu için peşmerge güçlerinin burada bulunması önünde yasal bir engel olmadığı gibi koronavirüs salgınına karşı da bölge gözlem altında tutulmak isteniyor. Nitekim İran’la olan iyi ilişkilerinden dolayı Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) yönetiminin İran-IKBY arasında serbest sınır geçişlerine izin vermesi, salgının bölgede yayılmasına da zemin oluşturuyor. Bunun önünü almak isteyen IKBY, Peşmerge Bakanlığı himayesindeki 7. Tugay Komutanlığına ait ortak birlikleri o bölgelere konuşlandırdı. Buna karşılık Kürdistan Topluluklar Birliği (KCK) gönderilen birliklerin KDP peşmergeleri olduğunu ileri sürerek askerî sevkiyatın durdurulması çağrısında bulundu.

KCK/PKK’nın Zini Werte Suçlaması

Peşmerge Bakanlığında yer alan KYB ve KDP güçleri ayrı birimler olarak farklı bölgelerde etkinlik göstermekte ve kontrol sağlamaktadır. Bu bölgede de KYB peşmergelerinin baskın olduğu ve hatta burada ve civarında bulunan bazı KYB’li yöneticilerin PKK ile aralarındaki ticari çıkarlar nedeniyle PKK’nın peşmerge güçlerine karşı başlattığı propagandaya destek verdiği biliniyor. Peşmerge Genel Kurmay Başkanı Cemal Muhammet Eminki, yaptığı açıklamada bu noktaya değindi. Bütün tarafların yönetimi desteklemesi beklenirken belirli çevrelerin parti çıkarlarını merkeze aldığını belirten Eminki, söz konusu çevrelerin, mevzubahis bölgenin parti sınırları içinde olduğu bahanesiyle yönetim güçlerine karşı partilerine bağlı güçleri harekete geçirdiğini savundu. Eminki ayrıca bazı kaçakçıların -bölgedeki KYB’li yöneticileri kastederek- birtakım kişiler tarafından sınırdan geçirilmeye çalışıldığını da ileri sürdü.

Zini Werte’deki bu gelişmelerin yegâne dikkat çekici boyutu PKK terör örgütünün IKBY yönetimini ya da KDP’yi hedef alması değil. Zira TSK gelişmelerden dolayı bölgeye hava operasyonları gerçekleştirdiği için konu Türkiye’yi de yakından ilgilendiriyor.

Türkiye’nin Zini Werte’ye Düzenlediği Hava Operasyonu

TSK, Kandil’in batı yakasında kalan ve Zini Werte’yi de kapsayan dağlık arazilere 2018 yılından beri düzenli olarak hava operasyonları yapıyor. Eminki yaptığı açıklamada, peşmergenin TSK’nın düzenlediği son hava operasyonuna ilişkin ön bilgisinin olmadığını ve TSK’nın söz konusu bölgelere daha önce de hava saldırısı düzenlediğini belirtti. Peşmerge birlikleri bölgeye konuşlandıktan sonra PKK’lıların da bölgeye gelip yerleştiklerini savunan Eminki, bu duruma ilişkin TSK’ya bilgi aktarmadıklarını söyledi. KCK ise aksini iddia etmekte ve TSK’nın bu operasyonunu, Kandil’e yönelik eylemlerini ileri bir aşamaya taşıyacağının bir işareti olarak yorumlamakta. Oysaki TSK’nın başarılı savunma modernizasyonu ile kazandığı İHA ve SİHA’lar, kamera ve GPS tabanlı navigasyon sistemleri sayesinde bölgeden her türlü görüntüyü alabilmekte ve askerî istihbarat sağlayabilmektedir. TSK tarafından Kuzey Irak’ta bulunan Gara'da keşif ve gözetleme vasıtalarıyla tespit edilen sekiz PKK'lı teröristin, 24 Nisan’da hava harekâtıyla etkisiz hâle getirilmesi bunun en güncel örneğidir. Bu nedenle son zamanlarda PKK’lı terörist elebaşları arasında İHA ve SİHA’lara karşı kullanılabilecek modern silahlara sahip olmak gerektiği yönünde tartışmalar gündeme gelmişti. İnsansız hava araçları PKK’ya oldukça büyük zayiat vermekte ve bu araçlar terör örgütünün eylem kabiliyetini sınırlandırmaktadır.

İran’ın Zini Werte İkilemi

Zini Werte bölgesi aslında uzun zamandır KYB’nin kontrolündedir. Celal Talabani 1975’ten beri Saddam Hüseyin’e karşı yürüttüğü ayaklanmaların çoğunu da buradan yönetmiştir. 1992-93 yıllarında KYB-KDP arasında başlayan iç savaş 1998’de her iki tarafın mutabık kaldığı anlaşmaya göre de buranın KYB’ye ait olması kararlaştırılmıştır.

Zini Werte’nin bulunduğu bu bölgenin KYB tarafından kontrol edilmesi İran'a da birtakım avantajlar sağlamaktadır. Nitekim 27 Mart’ta İran’ın Sakız’daki cezaevinden kaçan Mustafa Selimi’nin birtakım iddialara göre Süleymaniye’nin Pencewin ilçesinin asayişi tarafından üç gün boyunca gözetim altında tutulması ve akabinde İran’a teslim edilmesi, İran’ın KYB ile ilişkilerinin de ne düzeyde olduğunu göstermektedir.

İran KYB ile aralarında uzun yıllardır süregelen ittifaktan dolayı bu bölgeye KDP’ye ait peşmergelerin gönderilmesinden rahatsızlık duyabilir. Ayrıca İran, ABD desteğiyle KDP’nin bölgedeki etkinliğinin artırılmaya çalışıldığını görmektedir. Bununla birlikte İranlı yetkililerin KYB’nin, uzun vadede ABD-KDP ortaklığıyla uyum içerisinde olamayacağını bu yüzden de Erbil/Harir Üssü'nün güvenliği için ABD tarafından bölgeden tasfiye edilmek istendiğini öngörmesi mümkündür.

Bölgede İran’a Karşı Bir ABD Ajandası Var Mı?

ABD’nin Kasım 2018’de PKK’nın önemli isimlerinden Murat Karayılan, Cemil Bayık ve Duran Kalkan’ı arananlar listesine alması Washington’un bu örgütün liderlerini hâlihazırda gözden çıkardığı şeklinde yorumlanabilir. Dahası ABD, İran'ın bu terör örgütünü kullanarak gerçekleştireceği birtakım provokatif saldırılarla Erbil’deki Amerikan üssü için de bir tehdit oluşturabileceğini öngörüyor olabilir. Nitekim Zini Werte, Erbil’deki Harir Üssü’ne yaklaşık 80 km uzaklıkta ve Kandil ile Karuh Dağları arasında bulunmaktadır.

IKBY yönetiminin koronavirüsle mücadele gerekçesiyle Peşmerge Bakanlığına ait birlikleri buraya sevk etme kararının, İran’la olan ilişkileri nedeniyle KYB’ye güvenmeyen ABD’nin talebiyle alındığı düşünülmektedir. Çünkü bölge kaynaklarına göre Zini Werte’ye ilk önce Dje Terör Güçleri Başkanı (Terör Karşıtı Güvenlik Birimi) Aras Cengi KYB peşmergelerini yerleştirmişti. Fakat ABD’li bir yetkili Aras Cengi’yi arayıp peşmergelerini geri çekmesini aksi takdirde onları İran askerî birlikleri olarak algılayacaklarını söyledi.

ABD bir süredir IKBY yönetimi üzerindeki askerî ağırlığını ve istihbaratını kuvvetlendirme yoluna gitmekte ve bunun Kuzey Irak sınırlarını aşan bir arka planı var. Zini Werte bölgesi, Kandil Dağlarından Harir Ovası'na doğru uzuyor ve bu ovaya ABD, hava savunma sistemlerini yerleştirdi. Zira ABD, Bağdat yönetimine olan güvensizliğinden dolayı IKBY ile daha iyi ilişkiler kurmayı hedefliyor ve burayı İran’a karşı stratejik bir yer olarak görüyor.

Gelişmeler Nelere Gebe?

IKBY Başkanı Neçirvan Barzani, peşmerge güçlerinin Zini Werte’ye geçici bir süreyle sevk edildiğini ve bu adımın koronavirüs tedbirleri çerçevesinde atıldığını belirtti. IKBY Başbakanı Mesrur Barzani’nin açıklamaları ise daha sertti. Federal sınırlar içerisinde farklı yönetimlerin varlığına göz yummayacaklarını söyleyen Başbakan Barzani, yasal yönetimin kararlarının uygulanması önündeki hiçbir engellemeyi kabul etmediklerini ifade etti. Bu iki önemli isimden gelen iki farklı açıklama akıllara, peşmergenin özellikle KDP peşmergelerinin uzun vadede İran sınırına kadar hâkimiyet sağlayıp sağlamayacağı sorusunu getirmektedir. Son dönemlerde yaşanan gelişmeler bu ihtimalin yüksek olduğuna işaret etmektedir. Özellikle Mesrur Barzani’nin açıklamaları, ABD’nin desteğini de alan KDP’nin, KYB’nin kontrol ettiği bazı bölgelerde de kontrolü ele alacağının göstergesi. Böyle bir adım; İran, PKK ve KYB açısından bir güvenlik riski ortaya çıkaracağı için önümüzdeki süreçte onlardan da bir karşı hamle gelecektir. Bütün bu olup bitenin Türkiye tarafından yakından takip edildiği açık. Bölgede düzenlediği hava operasyonlarıyla bu bölgeden gelecek bir güvenlik tehdidine göz yummayacağını gösteren Türkiye gerek ABD gerekse de IKBY nezdinde bu hassasiyetini etkin şekilde gösterdi. Bu nedenle özellikle İran’ın bölgede takip edeceği siyaset yalnızca Kuzey Irak bağlamında değil daha geniş anlamda Türkiye-İran ilişkilerini de etkileyecektir.