ABD’nin önemli petrol üretim merkezlerinden biri olan Texas eyaleti dâhil çeşitli eyaletlerinde son günlerde yaşanan aşırı soğuklar, petrol üretimini %40 oranında (günlük 4 milyon varil civarında) azalttı. Petrol arzında yaşanan bu azalma, ABD ham petrol stokundaki düşüş, devam eden “OPEC+” üretim kısıtlaması, Suudi Aramco Şirketinin ham petrolde Avrupa’ya yönelik yaptığı fiyat artışı ve genel olarak sıkılaşan petrol piyasaları gibi bir dizi faktörler; Brent petrolünün vadeli işlem fiyatını koronavirüs salgınından önceki seviyeye yükseltti. Brent petrolün vadeli kontratları en son geçen yılın ocak ayında varil başına 65 dolar olmuştu. WTI petrolün mart vadeli fiyatı ise 2021’in Şubat ayında, varil başına 60 dolar olan psikolojik sınırı aştı.

Petrol fiyatları 2020 yılının son çeyreğinde yukarı doğru hareketlenmeye başladı ve yukarıda da belirtildiği gibi bu hareketlenmenin tek nedeni ABD’de yaşanan aşırı soğuklar değil. Amerikan Petrol Enstitüsü (API) raporlarında ABD’nin petrol stoklarında 2021 yılı Şubat ayında 5,8 milyon varil düşüş olduğu kayıtlara geçmişti. Bunun yanı sıra varil başına 55 doların üzerine yükselen petrol fiyatı, ABD kaya petrolü endüstrisinin kârlılığını da yükseltiyor. Bir diğer önemli etkense salgın sonrası ekonomik toparlanmanın ayak seslerinin şimdiden duyulmasıdır.

Petrol üretimindeki son azalmalar, ham petrole olan talebin salgına göre azalmasıyla kısmen karşılanarak arz-talep ilişkisini bir ölçüde dengelemişti. Koronavirüs salgını 2020 yılında petrol talebinin günlük 10 milyon varile kadar daralmasına neden oldu. Ancak 2021 yılında petrol talebinin günlük 6 milyon varile kadar toparlanması bekleniyor. Yeni aşıların da etkisiyle salgının yayılma hızında beklenen düşüşün, küresel ekonomide operasyonların hızlanması ve sonuç olarak da petrol ürünlerine olan talebin yükselmesine neden olması beklenmektedir.

2020 yılında OPEC+ çerçevesinde Suudi Arabistan ve Rusya, petrol fiyatlarındaki düşüşün önüne geçmek ve fiyatları istikrara kavuşturmak için üretim kesintileri konusunda anlaştılar. Bu anlaşma sonucunda petrol arzı günlük 9,7 milyon varil gibi rekor bir miktarda azaltıldı. OPEC+ kapsamında 2021 yılı Ocak ve Şubat aylarında yapılan toplantılarda küresel piyasa koşullarına göre belirlenen tempo ile kademeli olarak 2 milyon varil/gün oranında bir miktarın piyasaya geri dönmesi gerekliliği kabul edildi. Rusya’daki petrol üreticilerinin şubat ve mart aylarında üretimi artırmalarına izin verilirken, aynı dönem için Suudi Arabistan gönüllü olarak üretimi 1 milyon varil daha düşürme kararı aldı. Suudi Arabistan için Rusya ile azami ölçüde uzlaşarak petrol piyasasını dengede tutmak önemlidir. Mart 2021’de yapılacak OPEC+ toplantısında alınacak petrol arzını yükseltmeye yönelik herhangi bir karar, petrol fiyatlarının önümüzdeki aylarda nasıl şekilleneceğini belirleyecek önemli etkenlerden biri olacaktır.

Uluslararası petrol uzmanlarına göre petrol fiyatlarının varil başına 45 doların altına düşmesi durumunda OPEC+ ülkeleri üretimde kesinti yapmak konusunda; petrol fiyatlarının varil başına 65-70 dolar olması durumunda ise piyasada petrol arzını yükseltmek konusunda kolay bir şekilde uzlaşabiliyorlar. Ama merkezî devlet bütçeleri için petrol gelirlerinin önemi ve bütçe dengesinin sağlanması amacıyla gerekli olan fiyatların “başa baş noktası” (fiscal break-even prices) dikkate alındığında, küresel petrol fiyatları varil başına 50-60 dolar bandında değiştiği ortamlarda Suudi Arabistan ve Rusya gibi aktörler arasında uzlaşma zorlaşıyor. Tüm belirsizliklere rağmen 2021’de ortalama petrol fiyatının varil başına 45-60 dolar arasında değişeceği öngörüsü, uzmanlar arasında geniş kabul görmektedir.

Küresel petrol piyasalarının bir diğer belirsiz noktası da ABD Başkanı Biden’ın, İran’ın nükleer programına ilişkin tutumu ve yaptırımlardaki muhtemel gevşemeyle 2021 yılında İran petrolünün piyasaya dönme ihtimalidir. Hatta yaptırımların yumuşaması konusunda ortada daha somut bir gelişme yokken Ocak 2021’de İran’ın, büyük bir kısmı Çin’e olmak üzere çeşitli ülkelere yaptığı petrol sevkiyatının günlük 800.000 varil ile 1 milyon varil arasında olduğu raporlandı ki bu durum, 2020 yılı ile kıyaslandığında artış anlamına gelmektedir. Yaptırımların yumuşaması durumunda İran’ın yaklaşık 2,6 milyon varil/gün ek petrol ihracatı kapasitesi mevcuttur. İran, Venezuela, Libya, Irak ve Nijerya gibi OPEC ülkelerinde petrol üretiminin seyri 2021 yılı küresel petrol piyasaları açısından önemli olacaktır.