İran-Afganistan Arasında Doğarun Gümrüğü Sorunu

İran-Afganistan Arasında Doğarun Gümrüğü Sorunu
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

100 yılı aşkın bir geçmişiyle İran’ın en eski sınır geçişlerinden biri olan Doğarun, son zamanlarda çeşitli olumsuzluklarla gündeme gelmektedir. Hari Nehri’nde Afgan vatandaşlarının boğulması, Yezd eyaletinde yasa dışı Afgan göçmenlerinin ölümü, Doğarun Sınırı’nda binlerce kamyonun sıkışması ve bu kamyonların Afganistan’daki İslam Kale’ye gidebilmek için sınırı geçememesi bunlara örnek olarak gösterilebilir. Bu yeni süregelen olumsuz olaylar İran-Afganistan arasındaki ekonomik ilişkileri gölgede bırakmıştır.

13 Haziran’da, İran’daki Horasan-i Rezevi Ticaret, Sanayi, Maden ve Tarım Odası Ulaşım ve Transit Komisyonu Başkanı Ahmad Zamanian Yazdi, olaylar hakkında terminalin kötü yönetimini suçlayarak binlerce kamyonun Doğarun Sınırı’nın İran tarafında sıkıştığını söyledi. Ayrıca kamyonların Afganistan’a kabulünde yaşanan gecikmelerin tüccarlar için kira ve nakliye maliyetlerini %60’a kadar artırdığını belirtti. Genel olarak Afgan tüccarlarının Pakistan üzerinden taşınması ve tüccarları bu geçiş yoluna taşıyan araç akını ile ilgili yaşanan zorlukların, Sınır’daki kamyon sıkışıklığının ana nedeni olduğu ifade edildi. Bu arada Herat Valisi Sözcüsü Ceylani Farhad, Afganistan tarafında hiçbir sorun olmadığını ve önceki anlaşmalara göre İslam Kale Gümrüğü’nün 500 kamyon kabul etmeye hazır olduğunu söyledi.

Trafik sorununun yanı sıra Doğarun ve İslam Kale geçitleri; sınır güvenliği açıkları, uyuşturucu ve mal kaçakçılığı, kamyonların transit geçiş sorunları ve daha fazlasından ciddi şekilde mustariptir. Afganistan’daki Etilaatroz Raporu, İslam Kale gümrük gelirlerinin ortalama olarak %70’inin yasa dışı kişilerin zimmetine geçtiğini ve çalındığını gösteriyor. Ayrıca Bloomberg, ABD’nin 2015 yılında Kapsamlı Ortak Eylem Planı’ndan (KOEP) çekilmesinden sonra İslam Kale Sınırı aracılığıyla günde yaklaşık 5 milyon doların İran pazarına kaçırıldığını bildirdi. Buna ek olarak Doğarun Sınırı’nda ciddi oranlarda mal kaçakçılığı ihbarları da mevcuttur. Örneğin Kasım 2019’da Horasan-i Rezevi Sınır Muhafız Komutanı, Pakistan’dan 700 milyon tümen değerindeki kaçak parayla Afganistan’a girileceğinin ortaya çıkarıldığını açıkladı. Aynı ay içinde, Horasan-i Rezevi’deki Taybad Genel ve Devrim Savcısı da İran’dan Afganistan’a geçişi sırasında 500 ton kaçak polietilen petrokimya ürününün ele geçirildiğini belirtti.

İran, 2017-2018 döneminde Afganistan’ın en büyük ticaret ortağıydı ve geçen güneş yılında (1398), İran’ın Afganistan’a ihracatı 2.361 milyon dolardan fazla olmuştur. Bu işlemlerin çoğu Doğarun ve İslam Kale Sınırı üzerinden gerçekleşmiştir. Doğarun Gümrüğü’nde gerçekleştirilen en büyük iş hacmi; Afgan, Pakistan, Hint ve diğer tüccarlara ait olan malların Bender Abbas aracılığıyla taşınmasıdır. Ancak şimdiye kadar bu iki sınırın gümrüklerinde modern ekipman kullanımının olmaması, bu geçiş yollarındaki ana sorunlardan birini teşkil etmektedir. Bu durum ise son zamanlarda Doğarun Sınırı’nda binlerce kamyonun sıkışmasına neden olmuştur.