Rusya-Ukrayna Savaşı’ndan sonra Kazakistan'ın batı bölgelerindeki büyük petrol sahalarından çıkarılan ham petrolü, Rusya'nın Novorossiysk Limanı üzerinden dünya pazarlarına aktaran Hazar Boru Hattı Konsorsiyumu (Caspian Pipeline Consortium, CPC) Boru Hattında, Rusya'dan kaynaklı sevkiyat kesintileri yaşandı. Kazakistan petrolünün ana ihracat rotası olan CPC ile bu ülkenin, boru hatlarıyla ihraç edilen petrollerinin %80'i taşınmaktadır. Novorossiysk Limanında yaşanan aksaklıklar için Rusya tarafının ileri sürdüğü teknik sebep; Kazakistan’ın, Rusya’ya yaptırımları atlatmak için yardım etmekte tereddüt etmesi ve Rusya’nın Ukrayna’da yürüttüğü savaşa destek vermemesi nedeniyle pek de ikna edici olmadı. Akıllara doğal olarak Rusya’nın siyasi motivasyonla Kazak petrolünün ihracatına engel olabileceği ihtimali geldi. Kazakistan tarafı, hem petrol hem de tarım ürünleri için alternatif rotalar üzerinde çalışmalarını hızlandırdı. 

Kazakistan, petrol taşımacılık güzergâhlarının çeşitlendirilmesi bağlamında Azerbaycan ile aktif müzakerelere başladı. Boru hatları, demir yolu ve deniz yolu kullanılarak Aktau-Bakü-Tiflis-Ceyhan, Aktau-Bakü-Supsa, Aktau-Bakü-Batum, Atyrau-Batum güzergâhları ile ek ham petrol hacimlerinin taşınması opsiyonları gündeme geldi. Bakü-Tiflis-Ceyhan (BTC) Petrol Boru Hattı ile zaten daha önceleri de Kazakistan, Türkmenistan ve hatta Rusya'dan gelen petrol taşınmıştır. Kazakistan, 2023 yılının başından itibaren BTC üzerinden tedarik etmeyi kararlaştırdığı 1,5 milyon ton petrol hacmini de 6,5 milyon tona yükseltmeyi planlamaktadır. Azerbaycan güzergâhının yanı sıra Kazakistan tarafı, petrol ihracatının çeşitlendirilmesi için demir yolları ve boru hatları üzerinden Özbekistan ve Çin’e yapılan ihracatın daha da artırılması opsiyonları üzerinde de çalışmalar yapmaktadır. Kazakistan, ülkenin batısında büyük petrol rezervuarı inşa etmek (Çin deneyimine dayanarak) ve Aktau ile Kurik limanlarından petrol ihracatını yılda 20 milyon tona çıkarmak suretiyle Azerbaycan üzerinden Trans-Hazar rotasını uzun vadeli olarak Rusya güzergâhına alternatif olarak geliştirmek istemektedir.

Eş zamanlı olarak Kazakistan, İran ile de ilişkilerini geliştirerek bu ülke üzerinden hem tarım hem de petrol ürünlerini Körfez vasıtasıyla dünya pazarlarına çıkarmayı planlamaktadır. Uluslararası Kuzey-Güney Ulaştırma Koridoru’nun (INSTC) bir parçası olarak Kazakistan; sadece İran’a değil, aynı zamanda bu ülke üzerinden Pakistan, Hindistan, Güneydoğu Asya ve Doğu Afrika pazarlarına buğday, et ve bitkisel yağ gibi ürünleri ihraç etmek istemektedir. İki ülke arasında Hazar Denizi üzerinden ve demir yolu ile gerçekleşen ticaret ve transit operasyonları, Doğu-Batı ulaşım koridoru açısından da çok önemlidir. Ukrayna Savaşı’ndan sonra Çin-Rusya-Avrupa demir yolu güzergâhı ile taşınan yükün bir kısmı, Çin-Kazakistan-İran-Türkiye demir yolu güzergâhına yönlendirilebilir. Kazakistan Cumhurbaşkanı Kasım Cömert Tokayev’in Haziran 2022'de gerçekleşen Tahran ziyaretinde, Kazakistan-İran-Türkiye rotası ile ilk konteyner treninin açılış töreni yapıldı. 2022 Ekim-Kasım aylarında ise Kazakistan ve İran, multimodal taşımacılıkta (demir yolu ve deniz yolu), 2023'te test ve fizibilite çalışmaları başlatma konusunda anlaştı. Kazakistan limanlarından deniz yolu ile İran’ın kuzeyine taşımacılık, daha sonra bu ülkenin kuzeyinden güneydeki Bender Abbas Limanına demir yolu taşımacılığı, en son aşamada ise bu limanda iki ülkenin ortak lojistik operasyonları konusunda mutabakata varılmıştır. İran, Kazakistan için Bender Abbas Limanında tahıl ticaretini mümkün kılacak terminal arazisi tahsis edebilir. İki ülke arasında; ulaşım ve ticaretin geliştirilmesinin yanı sıra elektrik ve petrol takası, enerji santralleri ile ilgili iş birliği, Kazakistan tarafından İran vatandaşlarına yönelik 14 gün boyunca vizesiz rejimin uygulanması gibi meseleler gündemdedir.

Güçlenen bölgesel ekonomik bağları ile Kazakistan’ın bölgede siyasi ve diplomatik imkânları da genişlemektedir. Türkiye ve Rusya arasında Kasım 2015’ten Haziran 2016’ya kadar devam eden “uçak krizi”nin çözümlenmesi ile iki ülke ilişkilerinin normalleşmesinde Kazakistan çok ciddi bir ara buluculuk yapmıştır. Ardından 2017 yılında, kanlı Suriye İç Savaşı’nı durdurmak için bu ülkenin iktidar ve muhalefet heyetleri Kazakistan’da görüşmeler başlatmıştır. Böylece Rusya, Türkiye ve İran garantörlüğünde ve Kazakistan’ın ev sahipliğinde “Astana Süreci” olarak isimlendirilen yeni bir süreç başlamıştır. Kazakistan, tüm bu süreçlerde büyük bir diplomatik ara buluculuk kapasitesi ve tecrübesi kazanmıştır. Aynı zamanda bu ülke, bölgesel aktörlerin kabul ettiği bir diplomatik buluşma platformu sunmaktadır. Ekonomik potansiyelini siyasi olanaklara dönüştürebilen Kazakistan’ın, Çin ile geliştirdiği stratejik ilişkiler de bölgesel denge açısından önemlidir. Kazakistan, geliştirdiği ikili ilişkilerin yanı sıra Azerbaycan ve Türkiye ile Türk Devletleri Teşkilatı (TDT) kapsamında; İran’la ise Şangay İşbirliği Örgütü (ŞİÖ) ve hatta Avrasya Ekonomik Birliği (AEB) kapsamında ekonomik ve siyasi ilişkilerini geliştirmektedir. Azerbaycan-İran ilişkilerindeki siyasi gerilim, son dönemde keskin biçimde tırmanmış ancak hâlâ yönetilebilir ve geri döndürülebilir noktadadır. Şimdilik iki ülke, doğrudan diplomatik ve üst düzey temaslar gerçekleştirmekte fakat siyasi gerilim tırmanmaya devam ederse tansiyonun düşmesi için devreye girebilecek potansiyele sahip ülkelerden biri Kazakistan olabilir.