1396 (2017-2018) Yılı İran Kültür/Eğitim Hayatına Bir Bakış

1396 (2017-2018) Yılı İran Kültür/Eğitim Hayatına Bir Bakış
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

İran ulusal birlik ve uluslararası meşruiyet için “power soft” denilen yumuşak gücü çok iyi kullanabilen ayrıca ülke içinde ve dışında kültür, sanat, edebiyat, sinema, müzik vb. alanlarda etkinlikler düzenleyerek kendi kültür diplomasisini uygulayan bir ülkedir. İran Hicri-Şemsi takvimine göre 1396 yılı 21 Mart’ta son bulurken geçtiğimizin yılın basım-yayım, kültür-sanat ve eğitim dünyasında yaşanan önemli olaylara göz atmak yerinde olacaktır.

Basın Sektöründeki İş Birliği Anlaşmaları ve Gelişmeler

İran’ın 1396 yılında attığı önemli adımlardan biri, birçok uluslararası basın kuruluşuyla iş birliği anlaşması imzalamak ve ortak sergiler düzenlemek oldu. Bununla birlikte İran, yurt dışında özellikle Afrika ülkelerine yönelik yayın yapan televizyon kanalları kurdu. İran’ın bu yılda yaptığı bazı iş birliği anlaşmaları ve gerçekleştirdiği önemli etkinlikler de oldu.

Bunlardan ilki İran İslam Cumhuriyeti Haber Ajansı (IRNA) Genel Müdürü Mohammad Khodadi ve Kyodo Başkanı Masaki Fukoyama’nın katılımıyla 22 Haziran 2017’de Tokyo’da IRNA ve Japon Kyodo Haber Ajansı arasında imzalanan mutabakat zaptıydı. 12 paragraf olarak düzenlenen anlaşma, iki ajansın birbirleriyle tecrübe paylaşımı yaparak karşılıklı iş birliğini derinleştirme amacı taşıyordu. Diğer bir anlaşma, İran’ın önde gelen haber ajanslarından Iranian Students' News Agency (ISNA) ile Irak’ın ulusal haber ajansı National Iraqi News Agency (NINA) arasında imzalandı. 9 maddeden oluşan iş birliği anlaşması 1 Ağustos 2017’de İngilizce, Arapça ve Farsça olarak imzalandı. Bu iş birliği anlaşması, İran ve Irak’ın kanunlarına uygun bir şekilde bilgi alışverişini ve haber üretimini güçlendirme amacı taşımaktadır. 2017 Ağustos ortalarında ise, Çin Komünist Partisi üyelerinden Liu Yun Shan, İran’ın Pekin Büyükelçisi Ali Esger Khaji, Xinhua Haber Ajansı Müdürü Cai Ming Zhhao ve birkaç Çinli kültür yetkilisinin katılımıyla, Pekin’de ortak fotoğraf sergisi düzenledi. Sergi, iki ülkenin resmi haber ajansları arasındaki ilişkileri güçlendirmeyi amaçlıyordu.

İran'ın Ankara Büyükelçisi Muhammed Ebrahim Taherian Fard, 2017 Ekim ayının başlarında İran ve Türkiye arasındaki medya iş birliğini geliştirmek için Anadolu Haber Ajansı Genel Müdürü Şenol Kazancı ile görüştü. Toplantıda, Türkiye Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın İran ziyareti sonrasında ikili ilişkilerin yeni bir evreye girdiği, bölgesel ve uluslararası ilişkilerin geliştirilmesi için çalışmalarda bulunulması gerektiği üzerine konuşuldu. Şenol Kazancı, yakın medya iş birliğinin iki ülke arasındaki ilişkilerin ve iş birliğinin geliştirilmesine yardımcı olacağını dile getirdi.

İran 2017 Ekim’inin sonundaysa Ermeni Haber Ajansı Armenpress’in İran'da ofis açması için Ermenistan’la da bir anlaşmaya imza attı. Takip eden aylarda, İran’ın Saraybosna Büyükelçisi Mahmoud Heidari, 28 Kasım 2017’de Sırbistan Cumhuriyeti Haber Ajansı (SRNA) Direktörü Nikola Deretic ile yaptığı toplantıda ülkeler arasındaki bilgi paylaşımında medyanın rolüne değinerek IRNA’nın, Balkan Bölgesel Haber Ajansı ve Bosna-Hersek haber ajansları ile iş birliği yapmaya hazır olduğunu belirtti. Nikola Deretic de İran medyasıyla iş birliğinden duyduğu memnuniyeti dile getirdi. 2018 Aralık ve Şubat aylarını kapsayan süre zarfında İran’ın Afganistan  ve Cezayir medyası ile de iş birliği yapmak üzere çalışmaları olduğu kaydedildi.

İran yıl boyunca bu ikili işbirliklerinin yanında, sınır ötesi yayın yapan televizyon kanalları da kurarak kendi kültürel politikasını daha geniş bir coğrafyaya yayma sürecini takip etti. İran Radyo-TV Kurumu, 5 Temmuz 2017 günü yaptığı açıklamada başta Afrika dillerinde olmak üzere, Fransızca ve Rusça yayın yapacak olan 3 yeni televizyon kanalının kurulacağını duyurdu. Bu kanallardan uydu yayını yapan Hausa TV, ilk İran televizyon kanalı olarak Afrika’da deneme yayınlarına başladı. Hausa TV Müdürü Muhammed Rıza Hatemi, kanalın film ve dizilerin yanında belgesel, haber ve televizyon şovlarını da yayımlayacağını belirtti.

Eğitim Alanındaki Gelişmeler

İran 1396 yılında uluslararası birçok üniversiteyle iş birliği anlaşması imzaladı ve ortak sergiler düzenledi. Bunların başında Kırgızistan, Fransa, Brezilya, Pakistan, Ermenistan, Rusya, Filipinler, Beyaz Rusya, İspanya ve Irak gibi ülkelerdeki üniversiteler yer aldı. İran’ın 1396’da eğitim alanında yaptığı bazı iş birliği anlaşmaları ve attığı adımlara kısaca değinelim:

Bunlardan ilki 2017 Temmuz’unun sonunda İran İslami Mezhepleri Yakınlaştırma Üniversitesi ile Kırgızistan Bişkek Arabaev Devlet Üniversitesi arasında iş birliği anlaşmasının imzalanmasıdır. Çok geçmeden 2017 Eylül’ünde, Tahran Asra Üniversitesi ile Beyaz Rusya Devlet Üniversitesi arasındaki karşılıklı iş birliği için görüşmeler başlatıldı. Bu görüşmeleri İran Sadi Vakfının, İspanya’nın en eski ve Avrupa’daki üniversiteler arasında da en köklü üçüncü üniversite olan Salamanca Üniversitesi ile 2017 Eylül’ünün sonlarında yaptığı görüşmeler takip etti. Bu görüşmeler neticesinde Salamanca Üniversitenin dil bilimi bölümü öğrencilerine ikinci yabancı dil olarak Farsça öğretilmesi kararlaştırıldı. İran Eylül ayını tamamlamadan, Irak Eğitim Bakanlığıyla da görüşmelerde bulundu.

İran’ın en büyük üniversitelerinden biri olan Bahonar Üniversitesi ile Fransız Bordeaux Üniversitesi arasında 2017 Ekim ayının sonlarına doğru iş birliği anlaşması imzalandı. Anlaşmada, iki üniversitenin lisansüstü düzeyde öğrenci değişimi yapabilmesi ve ortak kurslar düzenlenmesi kararlaştırıldı. 2017 Kasım’ının sonlarındaysa İran Bilişsel Bilimler ve Teknolojilerini Geliştirme Genel Merkezi ile Brezilya Federal Ajansı Lisansüstü Eğitimin Desteklenmesi ve Değerlendirilmesi Kurumu arasında bir iş birliği anlaşması imzalandı. Yapılan anlaşmada, iki ülkedeki üniversiteler ve araştırmacılar arasındaki iş birliğinin artırılması ve ortak projelerin yapılması öncelikli hedefler olarak belirlendi.

2017 Aralık başlarında, İran'ın Filipinler’deki Manila Kültür Ataşeliği, İslam Kültür ve İlişkileri Uluslararası Organizasyonu Kültürel Çalışmalar Merkezi iş birliğiyle, Filipinler'in Silliman Üniversitesinde üçüncü İran kültür köşesini açtı. Açılış törenine İran'ın Manila Büyükelçisi ve Kültür Ataşesi Muhammed Caferi Malek katıldı. Kültür köşesi, Silliman Üniversitesi ile İran Kültür Merkezi arasında iş birliği için anlaşma yapıldıktan sonra kuruldu. 2017 Aralık ayı ortalarına gelindiğinde de Erivan'da bir okulda, İran İslam Cumhuriyeti Erivan Büyükelçisi Kazem Şajjadi'nin katıldığı bir törenle, Farsça dil merkezi açıldı. Ayrıca 2018 Ocak ayının son günlerinde İran ve Ermenistan arasında tıp eğitimi alanında bir iş birliği toplantısı gerçekleştirildi. Ermenistan Eğitim ve Bilim Bakan Yardımcısı Vahram Mikirdiçiyan, İran ile öğrenci ve akademisyen değişiminin yanında ortak eğitim programlarının açılmasını ümit ettiklerini, yakın zaman da bir zirve gerçekleştireceklerini bildirdi.

2018 Ocak ortalarında Pakistan Bilim ve Teknoloji Bakanı, İranlı mevkidaşının özel daveti üzerine Tahran’a ziyarette bulundu. Ziyaret esnasında İranlı ve Pakistanlı üst düzey bilim ve teknoloji uzmanları bir araya geldi. Toplantıda taraflar, bilimsel ve teknolojik işbirliği üzerine ortak çalışmalar yaparak mevcut iş birliklerini ilerleteceklerini teyit etti. 2018 Şubat’ın ilk haftalarına gelindiğindeyse Moskova Devlet Üniversitesi Asya ve Afrika Enstitüsünde düzenlenen 14. Fars Dili ve Edebiyatı Olimpiyatı'nın kapanış töreninde konuşan İran İslam Cumhuriyeti Moskova Büyükelçisi Mehdi Sanaei, “İran'ın Rusya'daki Fars Dili ve Edebiyatı eğitiminin Tahran-Moskova ilişkilerinin durumuna paralel olarak daha da ilerleyebileceği”ni dile getirdi.

Kültürel Alandaki Gelişmeler

İran’da yıl boyunca ve özellikle Dehe-yi Fecr denilen İran Devrim Haftası’nda, yani şubat ayının ilk yarısında sanat, spor, kültür, edebiyat, müzik, sinema, tiyatro ve benzeri alanlarda ulusal ve uluslararası yarışmalar tertip edilmektedir. Her yıl olduğu gibi 1396 yılında da birçok yarışma düzenlendi ve ödül dağıtıldı.

14 Eylül 2017’de İran Sanatçılar Evi tarafından düzenlenen “Barış İçin Sanat Yüksek Ödülleri” adıyla bir program düzenlendi ve programda Mahmut Dovletabadi, Muhammet Rıza Şeceriyan, Nasır Tekvayi ve Kuruş Şişegeran sırayla görsel sanatlar, müzik, edebiyat ve tiyatro alanlarında ödüle layık görüldü. 2017 Aralık ayının ilk haftasında, Tahran’da “Mustafa Bilim Ödülleri” programı düzenlendi. Bu törende bilgisayar bilimi uzmanı olan Türk kökenli Fransız Sami Erol Gelenbe ve İranlı Muhammed Amin Shokrollahi, 3 Aralık 2017'de Tahran'daki Vahdat Salonu'nda gerçekleşen törende 500.000 dolarlık ödüle layık görüldü.

2018 Ocak ayının ilk haftasında, Celal Al-i Ahmed Ödül Töreni düzenlendi. Bu törende, roman alanında Meryem Cihani’nin “İn Heyaban Soretgir Nedarad/ Bu Caddenin Kasisi Yok” ve Muhammed Reza Şerefi Hebuşan’ın “ Bi-Kitab/Kitapsız” başlıklı eserleri, en iyi iki eser seçilerek 30 altın ödüle ortak oldular. 18 Ocak’a gelindiğinde, 11. İran Spor Filmleri Festivali’nde spor alanında sinema filmleri, video, kısa ve orta uzun metrajlı filmler ile animasyon dallarındaki ödüller sahiplerine verildi. 20 Ocak’taysa İran İrşad-ı İslam ve Kültür Bakanı ile kültü-sanat çevrelerinin katılımıyla Tahran’da yer alan Talar-i Vahdet salonunda Fecr Müzik Festivali gerçekleştirildi.

Dehe-yi Fecr’in en ses getiren etkinliklerinden Fecr Film Festivali’nin dördüncü gününde seyirciler tarafından en çok beğenilen 10 filmin isimleri belli oldu ve nihayet 4 Şubat’ta beğenilen filmler ve yönetmenleri açıklandı. Dehe-yi Fecr Kültür Etkinlikleri çerçevesinde 2018 Şubat ortalarında 12. Fecr Şiir Festivali de düzenlendi. Söz konusu festivalde, gençlerin ve çocukların eğitimi, şiir, büyük şairler ve şiir kitabı basan yayınevlerini kapsayan dört kategoride ödüller dağıtıldı.

1396 yılının en dikkat çekici günlerinden biri şüphesiz Kerbela'da düzenlenen Erbain yürüyüşleri oldu. 2017 Kasım’ının başlarında yapılan bu anma törenine milyonlarca Şii katıldı. Her yıl düzenlenen bu yürüyüşü 2017 yılında farklı kılansa yürüyüşe Hıristiyanların da katılması oldu. Yürüyüşü katılanlar arasında, Rus siyaset bilimci neo-Avrasyacılık ve Rus milliyetçiliğinin önemli temsilcisi Aleksandr Gelyeviç Dugin ve Jeopolitika Dergisi Baş Editörü Leonid Savin’in yer alması dikkat çekti.

Sonuç

İran’ın 1396 yılında, pek çok uluslararası iş birliği anlaşmasına imza atması göz önüne alındığında ikinci defa iş başına gelen Ruhani yönetiminin dışa açılma ve küresel sistemle bütünleşme yönündeki politikalarının eğitim ve haberleşme sektörlerinde sürmekte olduğu gözlemlenmektedir. Özellikle kültür diplomasisinde atağa geçmeye çalışan İran için Fars dili ve bu dilin kapı aralayacağı kültür müktesebatı üzerinden, alışılmış dinî sloganların ötesine geçen bir kültür diplomasisi söylemi oluşturulacağı anlaşılmaktadır. Bu söylemin, yurt içinde ve yurt dışında İran eliyle düzenlen muhtelif kültür-sanat etkinlikleri aracılığıyla muhtevasının doldurulmaya çalışılacağı ileri sürülebilir. Eğitim alanında bizzat Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani tarafından dillendirilen “İslami eğitim” tartışmalarına sahne olan İran’da, kültür-sanat alanındaki bilindik sanat ve sanatçının hürriyetine matuf tartışmaların 1396 yılında da muhtelif mecralarda devam ettiği görülmüştür.