35. İran İslam Cumhuriyeti Yılın Kitabı Ödülleri

35. İran İslam Cumhuriyeti Yılın Kitabı Ödülleri
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

35. İran İslam Cumhuriyeti Yılın Kitabı Ödülleri ve 24. Yılın Dünya Kitabı Ödülleri, Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani’nin katılımıyla geçtiğimiz günlerde sahiplerini buldu. Ödüller, 7 Şubat’ta Tahran’daki Vahdet Salonu’nda düzenlenen bir törenle eser sahiplerine verildi.[1]

35. İran İslam Cumhuriyeti Yılın Kitabı Ödülü yarışmasında öne çıkan eserler hakkında açıklama yapmadan önce, bu ödülün tarihçesi, hangi kurumun desteğiyle ne amaçla verildiği, hangi kategorilerde düzenlendiği, yarışmaya katılacak eserlerin ne tür özellikleri olması gerektiği hakkında bilgi vermek yerinde olacaktır. Zira söz konusu ödül töreni, 1979 İran devriminden önce de düzenlenmekteydi.

A) İran’da Yılın Kitabı Ödülü

İran’da Yılın Kitabı Ödülü, devlet tarafından verilen bir ödüldür. İlk kez 1953 yılında verilmeye başlanan bu ödül, Muhammed Rıza Pehlevi’nin emriyle İran'ın bilgi ve kültür çalışmalarını teşvik maksadıyla Pehlevi Vakfı tarafından “Yılın Kitabına Saltanat Ödülü” adıyla düzenlenmekteydi.

B) İran İslam Cumhuriyeti Yılın Kitabı Ödülü

Töreni ilk kez “İran İslam Cumhuriyeti Yılın Kitabı Ödülü” adıyla 1984 yılında düzenlenmiştir. Ödül, 1984 yılından itibaren İslam toplumunun kültürünü teşvik etmek, kültürel bağımsızlığını ve kimliğini korumak, yazarları, mütercimleri ve eski metinlerin edisyon kritiğini yapan araştırmacıları korumak ve teşvik etmek amacıyla verilmektedir. Ödüle layık görülen eserler; bir önceki yıl içinde yayınevleri, yazarlar, çevirmenler ve edisyon kritiği yapan araştırmacılar tarafından ilk kez basılan ve “yılın kitabı sekretaryası” tarafından kabul edilen yayınlar arasından seçilerek, jüri tarafından verilmektedir.

Bu ödüller, özgün, tercüme ve edisyon-kritik olmak üzere üç alanda sahiplerini bulmaktadır. Eserlerin değerlendirilme sürecinde ise üç temel kriter dikkate alınmaktadır: i) İran’ın bilimsel ve kültürel seviyesinin yükseltmesine katkısı, ii) dilin akıcılığı ve Farsça gramer kurallarına uyması, baskı teknik özellikleri açısından istenilen kaliteye sahip olması. Ödüller, her yıl İran Devrim Haftası’nda (Dehe-yi Fecr) bizzat İran Cumhurbaşkanı tarafından Cumhurbaşkanlığı makamı takdir plaketi ve özgürlük baharı altınları olarak verilmektedir. 1984 yılında ilk kez verildiğinde, sonraki yılların aksine ilk kez düzenleniyor olması sebebiyle 11 Şubat 1979 tarihinden 20 Mart 1983 tarihine kadar yayımlanan eserler yarışmaya katıldılar. Daha sonraki yıllarda ise yalnızca bir önceki yılda basılan eserler yarışmaya müracaat edebildiler.

İran Kültür ve İrşad-i İslami Bakanlığı, 1994 yılından itibaren ödül politikalarını genişleterek, İran İslam Cumhuriyeti Yılın Kitabı Ödülü ile birlikte aynı törende İran İslam Cumhuriyeti Yılın Dünya Kitabı Ödülü de vermeye başladı. Cumhurbaşkanlığı makamı takdir plaketi ve özgürlük baharı altınlarından oluşan İran İslam Cumhuriyeti Yılın Dünya Kitabı Ödülü’nün amacı, İslam Araştırmaları ve İran Araştırmaları alanlarında seçilen dünya eserlerini tanıtmak ve çalışma yapanları anmaktır.

1379/2000 yılında, İran Kültür ve İrşad-ı İslam Bakanlığı seçkin tercüme ve Farsça’nın dışında telif eserler adıyla başka bir projeyi daha uyguladı. Projenin amacı, bu alandaki eserleri tanıtmak ve yazarlarını anmak ve yılın kitabı törenine katmaktır.[2]

35. İran İslam Cumhuriyeti Yılın Kitabı Ödülü ve 25. Dönem Yılın Dünya Kitap Ödülleri

35. Yılın En İyi Kitap Ödülleri; külliyat, din, uygulamalı bilimler, sanat, edebiyat, tarih ve coğrafya kategorileri olmak üzere toplamda altı dalda verildi. Ayrıca bu alanlarda kırk üç esere de takdir ödülü verildi. 35. Yılın En İyi Kitap Ödüllerini aşağıdaki eserler kazandı:[3]

1) Külliyat:

  • Tarih ve Tahavvul-i neşr: Der-amedi be-berresi-yi neşr-i kitap der-İran ez-Agaz ta-Astane-yi İnkilab/Tarih ve Yayının Gelişmesi: İran’da Başlangıçtan Devrime Kadar Kitap Basımının İncelemesine Bakış, Abdulhüseyin Azereng, Tahran, 1395/2016, Hane-yi Kitap, 944 s.

2) Din:

  • Te’sisu el-Şi‘a el-Kiram li-‘Ulum, Yazar: Seyyid Hasan Sadr Kazimi, İnceleme: Eş-Şeyh Muhammed Cevad Mahmudi, Kum, 1395/2016, Müessese-yi Kitabşinasi-yi Şi’a, 2 cilt.
  • Dela’ilu’s-Sidk li-Nahcu’l-Hak, Yazar: Muhammed Hasan el-Muzaffer, Kum, 1395/2016, Tahkik-i Al el-Beyt li-İhya’ el-Teras yayınları, 8 cilt. Şia Kelamı hakkında bir eserdir.
  • Es-Sahih min-Sire-yi el-İmam Ali, Yazar: Seyyid Cafer Mortaza Amuli, Kum, 1395/2016, Merkez-i Neşr ve Tercüme-yi Allame Seyyid Cafer Amuli Yayınları, 53 cilt. Şia büyükleri hakkında bir eserdir.

3) Uygulamalı Bilimler:

  • Kitab-i Tebb-i Tenefüs, Perviz Vahidi, Meşhed, 1395/2016, Nigaran-i Sebz yayınları, 2 cilt. Tıpla ilgili.
  • Darbaha-ye Comcome ve Magz, Yakup Teresli, Tahran 1395/2016, Hoten yayınları, 532 s. Tıpla ilgili.
  • Erzyabi-yi Gayr-i Moherreb-i Derahtan-i Serpa, Sa‘id Kazimi Necefi, Tahran, 1395/2016, Danaşgah-ı Terbiyet-i Moderris yayınları, 452 s. Ziraat mühendisliği alanında bir eserdir.

4) Sanat:

  • Dairetu’l-Me‘arif-i Honer/Sanat Ansiklopedisi, Ruyin Pakbaz, 1394/2015, Ferheng-i Muasır yayınları, 3 cilt.
  • Şahkarha-yi Honeri der-Astane-yi Kods-i Rezevi, Mehdi Sahragerd, Meşhed, 1395/2016, Muessese-yi Aferinişha-yi Honeri, 292 s. Heykel sanatları hakkında olup Sohen-i atik yazıtlarını içermektedir.

5) Edebiyat:

  • İn Hiyaban Sor’etgir Ne-Dared/Bu Caddenin Kasisi Yok, Meryem Cihani, Tahran, 1395/2016, Neşr-i Merkez yayınları, 151 s.
  • Bi-Kitabi/Kitapsızlık, Muhammed Rıza Şerefi Habuşan, Tahran, 1394/2015, Muessese-yi Ferhangi-yi Honeri Şehrşstan-i Edeb, 261 s.

6) Tarih ve Coğrafya:

  • Atlas-i Tarih-i Benader ve Deryaneverdi-yi İran, Muhammed Bakir Vusuki ve Mensur Sifat Gul, Tahran 1395/2016, Sazman-i Benader ve Deryanevardî yayınları, 3 cilt.

35. Yılın En İyi Kitap Ödülü törenlerinde takdir ödülleri de dağıtıldı. Külliyat, felsefe (Batı Felsefesi, İslam Felsefesi, mantık) ve psikoloji, din (Kur’an ilimleri, kelam, ahlak ve Şia büyükleri), diğer dinler, sosyal bilimler, dil, uygulamalı bilimler (tıp, veterinerlik, madenler, elektrik, mekanik ve ziraat mühendisliği), sanat, müzik, tiyatro, edebiyat (edebi eserler, klasik metinler, çağdaş nesir), tarih ve coğrafya (belge yazıcılığı), çocuk ve gençlik edebiyatı alanlarında ödüle layık görülen kırk üç eserden bazıları şunlardır:[4]

Dil:

Fars dili alanında:

  • “Fergeng-i Tovsifi-yi Destur-i Zeban-i Farsi”, Alaeddin Tabatabayi, Tahran, 1395/2016. Ferheng-i Muasır Yayınevi, 640 s.

Tiyatro:

  • “Euripides: Penç Nomayeşname”, Yazar: Euripides (MÖ 480 – MÖ 406), (Çev.) Abdullah Kevseri, Tahran, 1395/2016. Ney Yayınları, 555 s.

Edebiyat:

Edebiyat tarihi ve edebi eleştiri alanında ve belagat konusunda:

  • “Ez Aten ta Medine”, Davud Omarati Mokaddem, Tahran, 1395/2016. Hermis Yayınları, 340 s.
  • “Porsişha-yi Butika-yi Dostoevsky/ Dostoevsky’nin Şiir Sanatı Soruları”, yazar: Mihail Bahtin, (Çev.) Seid Solhcu, Tahran, 1395/2016. Nilüfer Yayınevi, 608 s.

Klasik Metinler alanında:

  • Sefine-yi Kohen-i Rubaiyat”, edisyon-kritikli metni hazırlayan: Erham Moradi ve Mohammed Afşin Vefayi, Tahran, 1395/2016. Neşr-i Sohen, 386.

Çağdaş Nesir alanında:

  • “İsm-i Şovher-i Men Tehran Est”, Zehra Şa‘bani, Tahran 1395/2016. Merkez Yayınları, 96 s.

Tarih ve Coğrafya:

Belgesel Yazarlık alanında:

  • “Ank!... Paris”, Mir Celaleddin Kezzazi, Tahran, 1395/2016. 256 s.

Çocuk ve Gençlik Edebiyatı:

Hikâye alanında:

  • “Misl-i Hiç Kes”, Sepide Halili, Tahran, 1395/2016. Kadiyani Yayınları, 128 s.
  • “Hirsi ki Çik mi Keşed” Seyyid Cevad Rahnoma, Tahran 1395/2016. Hupa Yayınları, 282 s.

Tercüme Roman:

“The thing about jellyfish” yazar: Ali Benjamin, “Arus-i Deryayi” adıyla tercüme eden: Keyvan Abidi-yi Aştiyani, Tahran 1395/2016. Neşr-i Ufk, 264 s.

25. Yılın Dünya Kitap Ödüllerini Kazanan Eserler:[5]

  • “Vaziyeti ez Amihtegi: Mesihiyan, Zertüştiyan ve Ferheng-i Siyasi-yi İran der Ahd-i Bastan-i Motehhir/ Karışıklığın Durumu: Geç Antik Dönemde Hıristiyanlar, Zerdüştler ve İran’ın Siyasal Kültürü”, Richard Ernst Pin.
  • “Kuh-nişinan-i Haver-nezdik der Ahd-i Bastan: Zagros-nişinan der Hezare-yi Nohist Piş ez Milad/ Antik Dönemde Yakın Doğunun Dağda Yaşayanları: M.Ö. 1. binyılda Zagros Yerleşimcileri” Sylvia Balati.
  • “Şekl-giri-yi Fehm-i İslami ez “Kelale” der sede-yi devvom-i Hicri Kameri (718-816 Miladi): Der meyan-i Nas ve Şeri’, Pavel Pavlovic
  • “Bergrirft-i Şahname be Onvan-i Ayine-i bera-yi Padişahan der Sedeha-yi Meyani”, Nesrin Askeri.
  • “Kaşi der Mi‘mari-yi karn-i 15 Miladi-yi İran: Honerha-yi Silsile-yi Karakoyunlu ve Akkoyunlu”, Sandra Ub
  • “Çaliş-i İslam: Ruykerdha-yi Tekarrub-bahş-i Mesihi”,

Sonuç

1979 devriminden kısa bir süre sonra İran, yumuşak güç (soft power) ekseninde gelişen bir diplomasiyi hayata geçirmek için kültür, sanat, edebiyat, sinema, spor, tiyatro ve benzeri alanlarda, ulusal ve uluslararası düzeylerde birçok etkinlik düzenlemeye başlamıştır. Bu etkinlikler, devrimin gerçekleştiği şubat ayı boyunca devam etmektedir. İran, bu etkinliklere her yıl yenilerini ekleyerek bu tür programları zenginleştirmektedir. Böylece İran, devrimin hem ülkede sağlamlaşmasına çalışmakta ve hem de uluslararası kamuoyunda tanınırlığını arttırmanın yollarını aramaktadır.

Bu bağlamda, 35. İran İslam Cumhuriyeti Yılın Kitabı Ödüllerinin daha çok İran tarihi ve coğrafyası, Şiilik tarihi ve Şia, tıp ve diğer konular hakkında bilgi veren ansiklopedi türü eserlere ve başvuru niteliği taşıyan eserlere verildiği görülmektedir. Ayrıca, Farsça hakkında yapılmış çalışmalar ile daha çok dildeki Fars milliyetçiliği söylemleriyle adından söz ettiren Mir Celaleddin Kezzazi gibi yazarların eserlerinin de ödül kazanması dikkat çekmektedir.

25.Yılın Dünya Kitap Ödülleri’nin ise Antik Dönemdeki İran tarih ve coğrafyasında Hristiyanların, Zerdüştlerin ve diğer unsurların yaşamını, kültür ve tarihi konu edinen, milliyetçi duygu ve düşünceleri ön planda tutan eserlere verildiği gözlenmektedir.

Ödüle layık görülen eserlerin yayımlandığı yayınevleri ise İran’ın önde gelen yayınevleridir. Yıllardır TEDA Projesi (Türkiye’nin Çeviri ve Yayım Destek Programı) kapsamında Türkçe’den Farsça’ya edebi eserler tercüme edilmektedir. Türkçe’den Farsça’ya yapılan çeviriler gerek TEDA projesi kapsamında olsun gerekse bağımsız olarak yapılan tercümeler olsun, İran’da önemli yayınevlerinde basılıp dağıtılmadığından olsa gerek herhangi bir yarışmada ödül almadıkları görülmektedir.

Yabancı Edebiyatlar alanında yarı finale çıkan eserlerin daha çok batı edebiyatlarına ait eserlerden yapılan tercümeler olduğu görülmektedir. Türk ve Arap edebiyatlarından herhangi bir çeviri eserin ödüle layık görülmemesi de bu dillerden Farsça’ya çeviri yapan mütercimlerin sorumluluğunu daha da artırmaktadır. Çünkü, yazılı kültürün paylaşılmasında, doğruluk ve tarafsızlık göz önünde bulundurularak tercüme edilen eserlerin ortaya konulmasında mütercimin rolü büyüktür.


[2] https://goo.gl/sdCJvL (Erişim tarihi: 03.02.2018).

[5] http://khabarone.ir/news/14330696/ (Erişim tarihi: 07.02.2018).