Afganistan’ın Tahran Büyükelçiliğinin Taliban’a Devredilmesi

Afganistan’ın Tahran Büyükelçiliğinin Taliban’a Devredilmesi
Tahran’ın, Afganistan Büyükelçiliğini Taliban’a devretmesi, ikili ilişkilerin daha ileri bir seviyeye taşınması açısından önemli bir adım olarak görülüyor.
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

İran’ın; Afganistan’ın Tahran Büyükelçiliğini Taliban’a devretmesi, Tahran’ın Taliban yönetimini resmen tanımaya mı hazırlandığı sorusunu gündeme getirdi. Tahran'daki Afganistan Büyükelçiliğinden isminin açıklanmasını istemeyen bir kaynağa dayandırılarak verilen haberde; İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Resul Musevi’nin, önceki yönetimin atadığı Büyükelçi Vekili Abdul Kayyum Süleymani’yi Dışişleri Bakanlığına çağırarak Tahran’ın, Taliban Dışişleri Bakanlığı tarafından atanan Fazl Muhammed Hakkani’yi yeni büyükelçi vekili olarak resmen tanıdığını bildirdiği ve elçiliğin Hakkani’ye devredilmesini istediği belirtildi. İran Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Nasır Kenani, 20 Şubat’ta düzenlediği basın toplantısında konuyla ilgili bir soruyu “Bir diplomatın görevinin sona ermesi ve görevini aynı büyükelçilik kompleksinden başka bir diplomata devretmesi, o büyükelçiliğin hukuki statüsünde bir değişim anlamına gelmez. İran İslam Cumhuriyeti’nin Afganistan’daki geçici hükûmete yönelik tutumunda herhangi bir değişiklik olmamıştır.” şeklinde yanıtladı.

Hakkani, Aralık 2022’de Afganistan Geçici Hükûmeti Dışişleri Bakanı Vekili Emir Han Muttaki tarafından Afganistan’ın İran nezdinde yeni büyükelçi vekili olarak atanmış ancak Tahran, şu ana kadar Hakkani’yi Afganistan’ın yeni büyükelçisi olarak kabul etmemişti. Dolayısıyla Tahran’ın Taliban yönetimi tarafından atanan Hakkani’yi Afganistan’ın yeni büyükelçisi olarak kabul etmesi; İran’ın, Afganistan Büyükelçiliğini Taliban’a devretmesi anlamına gelmektedir. İran daha önce de Taliban tarafından Meşhed Başkonsolosluğuna, ticaret ve eğitim ataşeliğine atanan üç diplomatı daha kabul etmişti. Böylelikle İran, birkaç ay önce Afganistan Büyükelçiliklerini Taliban yönetimine devreden Pakistan ve Rusya’ya katılan üçüncü ülke oldu.

Taliban’ın Ağustos 2021’de ülkenin kontrolünü ele geçirmesinin ardından, aralarında Büyükelçi Gafur Lival’ın da bulunduğu Tahran’da görev yapan birçok Afganistanlı diplomat, Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa ülkelerine iltica etmişti. Geriye kalan, eski yönetimin atadığı ve hâlâ Afganistan’ın Tahran Büyükelçiliğinde görev yapan yaklaşık 15 diplomatın geleceği ise belirsizliğini koruyor. Bazı diplomatların Taliban ile çalışmayı reddettiği belirtiliyor. Tahran’ın, Taliban ile çalışmayı reddeden diplomatlardan büyükelçiliği boşaltmalarını istediği de iddialar arasında.

İsminin gizli kalması şartıyla Afganistan basınına konuşan bir diplomat, “Daha önce Hakkani mektup getirdiğinde İranlılar kabul etmedi. Ancak daha sonra Taliban yönetimi ile İran Dışişleri Bakanlığı arasında elçiliğin devri konusunda karara varılmış. Nasıl anlaşma yapıldığı hakkında hiçbir fikrim yok ama İranlılar bugün Büyükelçi Süleymani’yi Dışişleri Bakanlığına çağırarak elçiliği devretmesini istediler.” açıklamasında bulundu. Tahran, 1996-2001 yıllarının aksine Taliban ile yakın ilişki kurdu ve ABD’nin Afganistan’dan çekilmesinin ardından Kabil’deki diplomatik misyonunu sürekli açık tutan az sayıdaki ülkeden biriydi. Hâlihazırda Tahran’ın Taliban’la yakın iş birliği yapmasını savunan politikanın mimarı olan Hasan Kazımi Kumi, İran’ın hem Afganistan özel temsilcisi hem de Afganistan büyükelçisi olarak görev yapmaktadır. Kumi; ülkesinin Afganistan’la olan göç, bölgedeki su kaynaklarının paylaşımı, uyuşturucu kaçakçılığı gibi sorunlarını çözüme kavuşturmak için Taliban yönetimiyle iş birliği yapılması gerektiğine inanıyor. Kumi ayrıca Afganistan’ı, İran açısından stratejik müttefik olarak görülebilecek kapasiteye sahip bir ülke olarak görüyor. Kumi’ye göre “Afganistan; madencilik alanında var olan Allah vergisi doğal kaynaklar, hava ve iklim koşulları ile ekilebilir arazi miktarı göz önüne alındığında İran için tamamlayıcı bir ekonomi rolünü oynayabilir.”

Tahran, bir taraftan Taliban ile sıcak ilişkiler tesis ederken diğer taraftan bu adımlarının İran’ın mevcut Afganistan yönetimine yönelik tutumunda bir değişiklik anlamına gelmediği yönündeki ısrarını sürdürüyor. Fakat Tahran’ın, büyükelçiliği Taliban’a devretmesi ikili ilişkilerin daha ileri bir seviyeye taşınması açısından önemli bir adım olarak görülüyor. Bu adım ayrıca Tahran’ın; Afganistan’da Taliban iktidarını kalıcı olarak gördüğünü, en azından kısa vadede farklı maceralar peşinde koşma niyetinin bulunmadığını gösteriyor.