İran, Suriye’de Yaptığı Harcamaların Telafi Edilmesini İstiyor

İran, Suriye’de Yaptığı Harcamaların Telafi Edilmesini İstiyor
Yazı boyutunu buradan ayarlayabilirsiniz

İran Yol ve Şehircilik Bakanı Rüstem Kasımi başkanlığındaki heyet, 5 Ekim Çarşamba günü resmî temaslarda bulunmak üzere Suriye’ye gitti. İran basını, Kasımi’nin iki ülke arasındaki yol ve şehircilik alanındaki anlaşmalarla ilgili istişarelerde bulunmak üzere Suriye’ye gittiğini aktardı. Aynı zamanda İran-Suriye Ortak Ekonomik Komisyon Başkanı olan Kasımi, iki günlük Şam ziyaretinin ilk gününde Suriye Başbakanı Hüseyin Arnus ile bir araya geldi. Arnus, 11 yıllık savaşın yol açtığı yıkımın ardından iki ülke arasındaki iş birliğinin geliştirilmesinin her iki ülkenin yararına olacağını ifade ederken Kasımi, ülkesinin Suriye ile başta ekonomi ve ticaret alanları olmak üzere büyük konut inşaat projeleri konusunda iş birliği yapmaya hazır olduğunu söyledi. Kasımi, ertesi gün Suriye Devlet Başkanı Beşşar Esed ile görüştü. Görüşmede, Suriye ile İran arasındaki ekonomik ilişkilerin gözden geçirildiği ve çeşitli alanlarda iki ülke arasındaki yatırımın güçlendirilmesi konularında fikir alışverişinde bulunulduğu ifade edildi

Tahran, uzun süredir İranlı şirketlerin Suriye’nin yeniden yapılanmasında aktif rol alması için çaba sarf etmektedir. Kasım 2019’da dönemin İran Yol ve Şehircilik Bakanı Muhammed İslami’nin girişimiyle iki ülke arasındaki iş birliğinin güçlendirilmesi amacıyla konut inşaatı, bankacılık ilişkileri, ulaşım, gümrük, Suriye sanayi kentlerinin yeniden inşası vb. konularda çeşitli mutabakat zaptları imzalanmıştı. İran özel sektörünün katkısıyla Şam’da 200 bin konut, çeşitli altyapı ve yol inşasını içeren mutabakat zaptı da bunlardan biriydi. İlerleyen zamanlarda bu sayı 30 bine kadar indirildiyse de çeşitli aksaklıklar nedeniyle projede ilerleme sağlanamadı. İran İslami Şûra Meclisi Dış İlişkiler Komitesi Başkanı Abbas Gülru’ya göre Suriye, İranlı yatırımcıları ağırlamaya hazır olmasına rağmen bürokratik engeller, iki ülke arasındaki ilişkilerin tam kapasite ile gelişmesini geciktirmektedir. Hâlihazırda büyük bir ekonomik durgunlukla mücadele eden İran, Şam rejimine 11 yıldır sağladığı desteğin karşılığını, Suriye kaynakları kullanılarak telafi edilmesini istemektedir. Bu görüş, şu ana kadar birçok üst düzey İranlı yetkili tarafından dile getirildi. Örneğin Devrim Rehberi Ali Hamenei’nin Askerî İşler Danışmanı ve Yardımcısı Yahya Rahim Safevi, Suriye’nin yeniden inşası için en az 300-400 milyar doların gerekli olduğunu ve İran’ın savaş boyunca harcadığı parayı, bu ülkedeki kaynakları ve fırsatları kullanarak telafi etmesi gerektiğini söylemişti. Meclisten Sorumlu Cumhurbaşkanı Yardımcısı Seyyid Muhammed Hüseyni’den de benzer bir açıklama geldi. Yeni hükûmetin, bir önceki hükûmet döneminde imzalanan, koronavirüs salgını ve çeşitli nedenlerle uygulanması kesintiye uğrayan ekonomik ve siyasi anlaşmaları uygulamak istediğini belirten Hüseyni, Suriye’deki fedakârlıkları nedeniyle bu ülkenin yeniden inşasında rol almanın İran’ın doğal hakkı olduğunu dile getirdi. Şu an Suriye’de iş imkânları ve uygun yatırım fırsatları olduğunu ifade eden Hüseyni “Petrol, uranyum, gaz vb. açısından zengin olan bu ülkedeki fırsatları başka ülkelere bırakmamalıyız.” açıklamasında bulundu. Rus, Katarlı ve Çinli şirketlerin; Suriye’de, İranlı şirketlerin rakipleri oldukları belirtiliyor. Ancak 2015 yılından başlayarak İran ile Suriye arasında Suriye’nin en büyük limanı olan Lazkiye Limanının işletmesinin ihalesiz devri de dâhil olmak üzere İran’a; petrol, doğal gaz, maden ve konut sektöründe çeşitli imtiyazlar öngören anlaşmalar imzalandı. Bunlar arasında; Palmira yakınlarında yer alan fosfat madeninin işletilmesi, Lazkiye’de elektrik santrali inşası, Halep’te termik santrali inşası, Humus ve Deyrizor santrallerinin yeniden inşası, petrol ve doğal gaz rezervlerinin inşası için 1.000 hektar arazinin tahsisi, Ebu Kemal’deki petrol sahasının geliştirilmesi sayılabilir. Tahran yönetimi, bu anlaşmaların hayata geçmesinin hâlihazırda büyük bir durgunluk içinde olan başta inşaat sektörü olmak üzere İran ekonomisini canlandırabileceğine inanıyor. İran İslami Şûra Meclisi Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu Üyesi Kerimi Kuddusi’ye göre Suriye pazarı, İran’ın inşaat ve konut sektöründeki durgunluk ve sorunların çözülmesinde önemli bir fırsat yaratabilir. Tahran, Şam üzerindeki nüfuzunu kullanarak Suriye’nin yeniden yapılanmasında İranlı şirketlerin daha fazla rol almasını istiyor. “Ekonomik diplomasi, komşu ve ortaklarla iyi ilişkiler” sloganıyla göreve gelen Reisi hükûmetinin bu konulara daha fazla önem vermesi beklenmektedir.